Умен тот, кто требует у своей души отчета и совершает праведные дела...

The one who demands an account from his soul and performs righteous deeds is smart... / O, zekidir ki, nefsinden bir hesap ister ve salih amellerde bulunur... / Ai që kërkon llogari nga shpirti i tij dhe kryen vepra të drejta është i zgjuar...

حَاسِبُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبُوا ، وَزِنُوا أَنْفُسَكُمْ قَبْلَ أَنْ تُوزَنُوا ، فَإِنَّهُ أَهْوَنُ عَلَيْكُمْ فِي الْحِسَابِ غَدًا ، أَنْ تُحَاسِبُوا أَنْفُسَكُمُ الْيَوْمَ ، وَتَزَيَّنُوا لِلْعَرْضِ الأَكْبَرِ، يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لا تَخْفَى مِنْكُمْ خَافِيَةٌ

Умар ибн Хаттаб (да будет доволен им Аллах) говорил: «Отчитывайте сами себя до того, как вас отчитают (в Ахирате), взвесьте свои деяния до того, как их взвесят за вас. Ведь для вас завтра будет легче, если отчитаете сами себя ещё сегодня же, и украшайтесь для великого показа (День суда), в день, когда вы предстанете (перед Всевышним Аллахом) и не скроется ни один ваш секрет». Это высказывание приводит Ибн Абу Ад-Дунья в книге «Мухасаба ан-нафс» — «Отчёт души»: стр. 22, Ахмад в книге «Аз-Зухд» — «Аскетизм»: стр. 120 и Абу Нуейм в книге «Хилья аль-аулия» — «Украшение угодников»: 1/52.

Хвала Аллаху, Которого мы восхваляем и к Которому взываем о помощи и прощении. Мы ищем защиты у Аллаха от зла наших душ и дурных дел. Кого Аллах ведет по прямому пути, того никто не сможет ввести в заблуждение. А кого Он оставит, того никто не наставит на прямой путь. Мы свидетельствуем, что нет никого достойного поклонения, кроме Одного Аллаха, и свидетельствуем, что Мухаммад — раб Аллаха и Посланник Его. А затем:

Хаким приводит от Шаддада ибн Ауса (да будет доволен им Аллах), что Посланник Аллаха (мир ему и благословения Аллаха) сказал: «Умен тот, кто требует у своей души отчета и совершает праведные дела ради того, что будет после смерти, слаб тот, кто позволяет своей душе следовать ее страстям, надеясь на Аллаха». Посланник Аллаха (мир ему и благословения Аллаха), указал на эту душу, постоянно себя порицающую, отчитывающую, то есть на душу верующего, которая всегда упрекает себя. В хадисе, переданном ат-Тирмизи и Ахмада: «Сказал Посланник Аллаха (мир ему и благословения Аллаха): «Аллах показал пример: Сират (прямой путь), окружен двумя стенами с обеих сторон, с несколькими открытыми дверьми в стенах, которые покрыты завесой (шторой). Возле ворот Сирата (прямого пути) находится призывающий, встречающий, который объявляет: «О, рабы Аллаха! Вставайте на этот путь и не отклоняйтесь от него». Тем временем другой зовущий, находящийся над Сиратом (прямым путем) предупреждает каждого, кто желает открыть одну из дверей, говоря: «Горе вам, не открывайте их, ибо, если вы откроете их, то собьетесь с прямого пути». Прямой путь — это Ислам, две стены — это установленные Аллахом границы, в то время как двери это то, что Аллах запретил. Зовущим на воротах (прямого пути) является Книга Аллаха, а зовущим над (прямым путем) является предостережения Аллаха в сердце каждого мусульманина».

Хадис от Анаса бн Малика от Посланника Аллаха (мир ему и благословения Аллаха): «Разумный тот, кто управляет своими желаниями и работает для того, чтобы быть счастливым в Следующей жизни после смерти. А слабый тот, кто следует на поводу своих низменных желаний и страстей, совершая грехи и при этом возлагая надежду на милость Творца». Хадис передан имамом Ахмадом и ат-Тирмизи. От Умму Салама: «Сказал Посланник Аллаха (мир ему и благословения Аллаха): «Если Аллах хочет блага для раба Его, то делает наставником для него его сердце, которое приказывает ему и запрещает». Отчитывать себя — это сильные упреки самого себя и слежение за собой.

Аль-Маварди сказал: «Самоотчет — это когда человек каждую ночь вспоминает свои поступки, которые он совершил днем, и если он обнаружит среди них хорошие поступки, поддерживает себя в совершении и усовершенствовании подобных поступков. А если он обнаружит дурные поступки, то он дает обещание отдаляться от них в будущем». Харис аль-Мухасибий сказал об этом: «Это стойкость перед делом, во всех случаях, и оставление того, что мучает совесть, или делать поступок, пока не станет ясным, что можно делать, а что нельзя. И если стало ему ясно то, что Аллах Всевышний ненавидит это, то оставлять дело и запретить себе оставлять фарды, стремясь к их выполнению». Маймун ибн Михран говорил: «Человек не обретет богобоязненность, пока не начнет отчитывать свою душу более строго, чем это делают партнеры по бизнесу, отчитывающие друг друга, пока не узнает, откуда его еда, питье, откуда его одежда, путем халял или харам это все обретено».

Сказал Хасан ибн Алий аль-Дакъакъ: «Основа подчинения — это набожность, основа набожности — это богобоязненность, а основа богобоязненности — это самоотчёт, самоотчет от страха и надежды, страх и надежда от знания, а основа знании — это размышление и отношение к знаниям». Сказал Хасан, да смилуется над ним Аллах: «Да смилуется Аллах над рабом, останавливающимся перед тем, чтобы что-то сделать, если это ради Аллаха, то продолжает, а если ради другого, то откладывает». Сказал Маймун ибн Махран: «Не будет человек богобоязненным, пока не будет отчитывать свою душу сильнее, чем отчитывают друг друга партнеры. Поэтому сказано: душа как партнер-предатель, если ты не будешь отчитывать ее, то она погубит тебя».

Ибн Кудама сказал в книге Минхаджу-с-Садикъин: «Знай, что самый большой враг для тебя, это твои страсти, желания, душа, которая у тебя под боком, ведь она создана повелителем зла, склонной к запретному. И тебе приказано исправлять ее, воспитывать и оторвать от ее кормления, чтобы не развивались ее склонности. Тебе приказано вести ее в цепях покорности к поклонению ее Господу, а если ты упустишь, и будешь пренебрегать ее воспитанием, она последует своим прихотям, и потом ты не победишь ее. А если ты обяжешь ее строгостью, она попросит тебя идти спокойствием обнадеживающим, и потом не забывай ее наставление».

Хасан аль-Басри (да помилует его Аллах) сказал: «Верующий — наставник своего нафса. Он постоянно отчитывается перед собой за совершенные поступки, ищет довольства Аллаха. Действительно, расчет Судного Дня будет легким для тех, кто спрашивает себя в этом мире. А для тех, кто не принимает во внимание свои дела, расчет Судного Дня будет тяжким». Судный день может быть очень близок. Следовательно, каждый человек должен посмотреть на то, что он приготовил к Судному дню, и подвести итоги. Ведь в Судный день богатство, положение, родители, братья, друзья не смогут помочь. Помогут лишь вера и праведные дела. Но эти деяния совершаются с целью спасти себя от Ада, или это грех, который его погубит? Надо разобраться в своих поступках и быть готовым к отчету.

Отчитывание себя несет два результата: результат в этом мире, и результат в жизни следующей. Что касается результата в этом мире, то он проявляется в правдивости, прямоте, искренности раба Аллаха, в его поведении, стремлении к развитию, замечательной дисциплине и склонности к совершенству. Также уменьшаются изъяны, ошибки, и ты не можешь найти в человеке ничего, кроме хорошего. Что на словах, что в деле людям приятно вспоминать о нем, они любят следовать за ним, приводят его в качестве примера, и свидетельствуют в его добрых делах... хотя он и не стремился к этому. И клянусь Аллахом, если это то, что понимает каждый праведный и дополняет свои пробелы, устраняя недостатки, отчитывая себя, порицая себя, постоянно наставляя себя, то это всецело является качествами носителя призыва.

Они вершина авангарда, ведущие людей к добру и к приверженности в поклонении, во главе которого стоит призыв к возобновлению исламского образа жизни. Носитель призыва является тем, кто отчитывает людей и он в центре их внимания, они видят в нем пример, который поведет их, ведь люди отдают руководство только тому, в ком они видят благо и ощущают то, что он благочестивый, богобоязненный и пример для подражания, приятно вспоминая его силу и надежность. Все это дается только тому, кто отчитывает себя, устраняет свои недостатки, и изъяны… Руководящая передовая роль требует постоянной бдительности, заботы о прочности, примерности и охватывания всех причин, которые ведут к ошибкам.

Всего этого можно достигнуть, только двумя путями: советы и постоянство в отчитывании себя, чтобы быть устойчивым и постоянным и иметь устойчивые качества лидеров. Как хорош тот, кто сказал: «Да смилуется Аллах над тем, кто раскрыл мне мои недостатки», мы должны благодарить и приветствовать тех, кто показывает нам наши недостатки. В признании своих недостатков и отчета со стороны кого-то это покорение своего нафса. А что касается отчитывания самого себя, то в необходимости этого нет ни капли сомнения, и это готовит человека к принятию совета от других.

Требование отчёта является великой обязанностью, возложенной на мусульман. Нельзя молчать о порицаемых делах (мункаре), совершаемых правителями, которые совершают противоречащие Шариату действия, наживаясь на крови мусульман. В Исламе люди не делятся на тех, кто занимается делами религии, и тех, кто занимается делами мирской жизни. Все мусульмане ответственны за Ислам и претворение его законов. Эта обязанность ложится на плечи всех мусульман. Каждый, с кем поступили несправедливо, и он жаловался Аллаху на то, что мусульмане оставили его без помощи, будет вести с нами тяжбу в Судный день.

«Не будьте подобны сынам Исраилевым, о которых Всевышний Аллах сказал: «Неверующие сыны Исраила были прокляты языком Давуда и Исы, сына Марьям. Это произошло потому, что они ослушались и преступали границы дозволенного». (5:78)». Разве вы не слышали слов Посланника Аллаха ﷺ, который сказал: «Но нет, клянусь Аллахом, вы непременно будете призывать к одобряемому и удерживать от порицаемого и будете хватать за руку притеснителя, склонять его к истине и удерживать его на ней, а иначе Аллах непременно столкнёт между собой ваши сердца, а потом проклянёт вас, как проклял их»?!

Просим Всевышнего Аллаха, чтобы Он укрепил нашу решимость и помог нам нести это тяжёлое бремя! Пусть Он сделает нас теми, кто заслужил Его помощь и заслужил быть теми, кто утвердит Его религию! О мусульмане! Знайте, помощь от Аллаха имеет дорогую цену! Эту помощь не получит трусливый человек, лицемер и тот, кто противоречит велениям Аллаха. Мы просим Всевышнего Аллаха, чтобы Он сделал нас из числа Его богобоязненных и чистых рабов! Попросим Его сделать нас воинами Ислама и теми, кто призывает к Исламу! Мы просим Его обрадовать нас тем, что величие будет принадлежать Исламу и мусульманам. Аминь!

The one who demands an account from his soul and performs righteous deeds is smart...

Umar ibn al-Khattab (may Allah be pleased with him) said: "Hold yourself accountable before you are held accountable (in the Hereafter), and weigh your deeds before they are weighed for you. For it will be easier for you tomorrow if you hold yourself accountable today, and prepare yourselves for the great presentation (Day of Judgment), on the day when you will stand before Allah and none of your secrets will remain hidden." This statement is narrated by Ibn Abi Ad-Dunya in the book Muhāsabat an-Nafs ("Accountability of the Soul"), p. 22; Ahmad in the book Az-Zuhd ("Asceticism"), p. 120; and Abu Nu'aim in the book Hilyat al-Awliya ("The Ornament of the Saints"), 1/52.

Praise be to Allah, Whom we praise, and from Whom we seek help and forgiveness. We seek refuge in Allah from the evil of our souls and our bad deeds. Whoever Allah guides, no one can mislead, and whoever He leaves astray, no one can guide. We testify that there is no deity worthy of worship except Allah alone, and we testify that Muhammad is His servant and Messenger.

Al-Hakim narrates from Shaddad ibn Aws (may Allah be pleased with him) that the Messenger of Allah ﷺ said: "The intelligent person is the one who holds his soul accountable and performs righteous deeds for what comes after death. The weak person is the one who follows his desires and then places hope in Allah." The Messenger of Allah ﷺ referred to the self-reproaching soul—meaning the soul of a believer, which constantly criticizes itself. In a hadith narrated by Tirmidhi and Ahmad: "The Messenger of Allah ﷺ said: 'Allah gave this example: A straight path surrounded by two walls on both sides, with several doors covered by curtains. At the gate of the straight path is a caller who says: "O servants of Allah! Proceed on this path and do not deviate from it." Meanwhile, another caller above the straight path warns anyone who tries to open one of the doors, saying: "Woe to you! Do not open them, for if you do, you will go astray." The straight path is Islam, the two walls are the limits set by Allah, and the doors are what Allah has forbidden. The caller at the gates is the Book of Allah, and the caller above is the warnings of Allah within the heart of every Muslim.'"

A hadith from Anas ibn Malik narrates that the Messenger of Allah ﷺ said: "The wise person is the one who controls his desires and works for happiness in the life after death. The weak person is the one who follows his base desires and passions, committing sins while hoping for Allah's mercy." This hadith was transmitted by Imam Ahmad and Tirmidhi. From Umm Salamah: "The Messenger of Allah ﷺ said: 'When Allah wants good for His servant, He makes his heart a guide, commanding and forbidding him.'"

Al-Mawardi said: "Self-accountability is when a person recalls every night the actions they performed during the day. If they find good deeds among them, they strive to continue and improve upon them. If they find bad deeds, they resolve to avoid them in the future." Harith al-Muhasibi said about this: "It means steadfastness in action, in all situations, and refraining from what troubles the conscience, or doing something until it becomes clear what is permissible and what is not. And when it becomes clear that Allah dislikes something, abandoning it and striving to fulfill obligations." Maymun ibn Mihran said: "A person does not achieve piety until they hold their soul more accountable than business partners hold each other accountable, knowing where their food, drink, and clothing come from—whether halal or haram."

Hasan ibn Ali al-Daqqaq said: "The foundation of submission is devotion, the foundation of devotion is piety, and the foundation of piety is self-accountability. Self-accountability stems from fear and hope, fear and hope stem from knowledge, and the foundation of knowledge is reflection and proper understanding." Hasan (may Allah have mercy on him) said: "May Allah have mercy on the servant who pauses before acting—if it is for Allah, he continues; if for something else, he postpones." Maymun ibn Mihran said: "A person cannot become pious unless they scrutinize their soul more rigorously than business partners scrutinize each other. Thus, it is said: the soul is like a treacherous partner; if you don't hold it accountable, it will destroy you."

Ibn Qudama said in Minhaj as-Sadiqin : "Know that your greatest enemy is your own desires and whims—the soul that is always with you. It is created prone to evil and inclined toward the forbidden. You are commanded to reform it, discipline it, and cut off its sustenance so its inclinations do not grow. You are commanded to lead it in chains of obedience to worship its Lord. If you neglect this and ignore disciplining it, it will follow its desires, and later you will not be able to overcome it. If you discipline it strictly, it will beg you to relax, offering false hopes. So never forget to guide it."

Hasan al-Basri (may Allah have mercy on him) said: "A believer is the instructor of their soul. They constantly hold themselves accountable for their actions and seek Allah’s pleasure. Indeed, the reckoning of the Day of Judgment will be easy for those who question themselves in this world. But for those who disregard their deeds, the reckoning will be severe." The Day of Judgment may be very near. Therefore, everyone should reflect on what they have prepared for it and take stock. On that day, wealth, status, parents, siblings, friends—all will be of no help. Only faith and righteous deeds will aid. But were those deeds done to save oneself from Hell, or were they sinful acts that will ruin them? One must examine their actions and be ready for accountability.

Self-accountability yields two results: one in this world and one in the next. As for the result in this world, it manifests in truthfulness, integrity, sincerity, exemplary behavior, a drive for self-improvement, remarkable discipline, and a tendency toward perfection. Flaws and mistakes diminish, and nothing but goodness can be found in such a person. People love to remember them fondly, follow their example, quote them as role models, and bear witness to their good deeds—even though they did not seek this. By Allah, if every righteous person understands this and supplements their shortcomings, eliminating flaws through self-criticism and constant self-guidance, these qualities belong entirely to those carrying the call to Islam.

They are the vanguard, leading people toward goodness and steadfastness in worship, at the forefront of reviving the Islamic way of life. The caller is someone who holds others accountable, and they are the focus of attention. People see in them an example to follow because leadership is given only to those perceived as virtuous, pious, and worthy of emulation. All this is granted only to those who hold themselves accountable, rectifying their flaws and imperfections. Leadership requires constant vigilance, care for consistency, exemplariness, and addressing all causes of error.

This can only be achieved through two paths: advice and persistent self-accountability—to be steadfast, consistent, and possess the enduring qualities of leaders. How excellent is the one who said: "May Allah have mercy on the one who revealed my flaws to me." We should thank and welcome those who show us our shortcomings. Recognizing our faults and receiving feedback from others is a form of subduing the soul. As for self-accountability, there is no doubt about its necessity—it prepares a person to accept advice from others.

Demanding accountability is a great responsibility placed on Muslims. One cannot remain silent about reprehensible acts (munkar ) committed by rulers who act against Sharia law, profiting from the blood of Muslims. In Islam, people are not divided into those who deal with religious matters and those who deal with worldly affairs. All Muslims are responsible for Islam and implementing its laws. This duty rests on the shoulders of all Muslims. Whoever is wronged and complains to Allah that Muslims abandoned them will bring a case against us on the Day of Judgment.

"Do not be like the Children of Israel, about whom Allah said: 'The unbelieving Children of Israel were cursed by the tongue of David and Jesus, son of Mary. That was because they disobeyed and transgressed.'" (5:78). Have you not heard the words of the Messenger of Allah ﷺ: "But no, by Allah, you will surely enjoin what is good and forbid what is evil, and seize the hand of the oppressor, guiding them to the truth and restraining them upon it. Otherwise, Allah will surely cause discord among your hearts, and then curse you as He cursed them!"

We ask Almighty Allah to strengthen our resolve and help us carry this heavy burden! May He make us among those worthy of His help and those who uphold His religion! O Muslims! Know that Allah’s help comes at a high price! The coward, the hypocrite, and the one who defies Allah’s commands will not receive it. We ask Almighty Allah to make us among His pious and pure servants! Grant us the strength to be soldiers of Islam and callers to it! We ask Him to grant us joy in seeing greatness belonging to Islam and Muslims. Ameen!

O, zekidir ki, nefsinden bir hesap ister ve salih amellerde bulunur...

Ömer bin Hattab (Allah ondan razı olsun) şöyle demiştir: “Hesap vermeden önce kendinizi hesaba çekin (Ahirette), sizden önce tartılmadan önce amellerinizi tartın. Çünkü bugün kendinizi hesaba çekerseniz, yarın sizin için daha kolay olur ve büyük gösteri günü için (Kıyamet Günü) hazırlıklı olun; o gün Allah’ın huzuruna çıkacaksınız ve hiçbir sırrınız gizli kalmayacak.” Bu söz, İbn Ebu’d-Dünyâ tarafından Muhâsebetü’n-Nefs (“Ruhun Hesabı”) kitabında, s. 22’de; Ahmed tarafından Zühdü (“Zühd”) kitabında, s. 120’de; ve Ebu Nuaym tarafından Hilyetü’l-Evliyâ (“Azizlerin Süsü”) kitabında, 1/52’de aktarılmıştır.

Hamd olsun Allah’a ki, O’nu överiz ve O’ndan yardım ve affetmesini dileriz. Ruhumuzun ve kötü işlerimizin kötülüğünden Allah’a sığınırız. Kimi Allah hidayete ulaştırırsa, kimse onu şaşırtamaz, ve kimi O şaşırtırsa, kimse onu doğru yola getiremez. Şehadet ederiz ki, hiçbir ilah ibadet edilecek değerde değildir, ancak Tek Allah, ve şehadet ederiz ki, Muhammed O’nun kuludur ve Elçisidir.

El-Hakim, Şeddad bin Avs’tan (Allah ondan razı olsun) rivayet eder ki, Allah’ın Elçisi ﷺ şöyle buyurmuştur: “Akıllı kişi, kendine hesap soran ve ölüm sonrası için iyi işler yapan kişidir. Zayıf kişi ise arzularını takip eden ve Allah’a umut bağlayan kişidir.” Allah’ın Elçisi ﷺ, müminin sürekli kendini eleştiren ruhundan bahsetti—yani kendini her zaman suçlayan ruhtan. Tirmizi ve Ahmed tarafından aktarılan bir hadiste: “Allah bu örneği verdi: İki duvarla çevrili düz bir yol, kapıları perdeyle kaplı. Düz yolun kapısında bir çağırıcı var, diyor ki: ‘Ey Allah’ın kulları! Bu yolda ilerleyin ve sapmayın.’ Aynı zamanda düz yolun üzerinde, kapılardan birini açmaya çalışan herkese ikinci bir çağırıcı uyarıyor: ‘Vay halinize! Onları açmayın, eğer açarsanız saparsınız.’ Düz yol İslam’dır, iki duvar Allah tarafından konulan sınırlardır, kapılar ise Allah’ın yasakladığı şeylerdir. Kapılardaki çağırıcı Allah’ın Kitabı’dır, ve üzerindeki çağırıcı her Müslümanın kalbindeki Allah’ın uyarılarıdır.”

Anas bin Malik’den bir hadis rivayet edilir ki, Allah’ın Elçisi ﷺ şöyle buyurdu: “Akıllı kişi, arzularını kontrol eden ve ölüm sonrası mutluluğu için çalışan kişidir. Zayıf kişi ise arzularına ve tutkularına uyan, günah işleyen, ama Allah’ın merhametine umut bağlayan kişidir.” Bu hadis, İmam Ahmed ve Tirmizi tarafından aktarıldı. Ümmü Seleme’den: “Allah’ın Elçisi ﷺ dedi ki: ‘Allah bir kuluna hayır dilerse, onun kalbini bir rehber yapar, emreden ve yasaklayan.’”

El-Mavardi dedi ki: “Kendinden hesap sormak, kişinin her gece gün içinde yaptığı işleri hatırlamasıdır. Eğer bunlar arasında iyi işler bulursa, onları sürdürmek ve geliştirmek için çabalar. Eğer kötü işler bulursa, gelecekte onlardan kaçınmak için karar verir.” Haris el-Muhasibi bunun hakkında şunu söyledi: “Bu, her durumda eyleme direnç demektir ve vicdanı rahatsız eden şeyleri bırakma ya da izin verilen ve yasak olan ne olduğunu bilmek için bir şey yapmaktır. Ve Allah’ın hoşnutsuz olduğundan emin olduğunda, ondan uzaklaşmak ve farzları yerine getirmeye çalışmaktır.” Meymun bin Mihren dedi ki: “Bir insan, ortakların birbirini hesaba çekmesinden daha sıkı bir şekilde ruhunu hesaba çekene kadar takva kazanamaz; nereden yiyeceğini, içeceğini, giyeceğini bilir—helal mi yoksa haram mı olduğunu öğrenir.”

Hasan bin Ali el-Dakkaq dedi ki: “Teslimiyetin temeli ibadettir, ibadetin temeli takvadır, takvanın temeli de kendinden hesap sormaktır. Kendinden hesap sorma, korku ve umuttan gelir, korku ve umut bilgiden gelir, ve bilginin temeli yansıtma ve doğru anlayıştır.” Hasan (Allah ondan merhamet etsin) dedi ki: “Allah, bir iş yapmadan önce duran ve eğer bu Allah içinse devam eden, başka bir şey içinse erteleyen kuluna merhamet etsin.” Meymun bin Mihren dedi ki: “Eğer ruhunu ortakların birbirini hesaba çekmesinden daha sıkı bir şekilde denetlemezsen, seni mahveder. Bu yüzden denir ki: Ruh sanki bir hain ortaktır; eğer onu hesaba çekmezsen, seni mahveder.”

İbn Kudame, Minhacü’s-Sadikin adlı eserinde dedi ki: “Bil ki, en büyük düşmanların arzuların ve heveslerin—her zaman yanında olan ruhun. O, kötülüğe yatkın olarak yaratılmıştır ve yasak olan şeye eğilimlidir. Onu düzeltmek, disipline etmek ve beslenmesini kesmek için emredildin ki eğilimleri gelişmesin. O’nu itaat zincirlerinde Rabbin’e ibadete götürmek için emredildin. Eğer bunu ihmal edersen ve onu eğitmeyi unutursan, arzularını takip eder ve daha sonra onu yenemezsin. Eğer onu sıkı bir şekilde disipline edersen, rahatlamak için yalvarır, sahte ümitler sunar. Yani onu eğitmeyi asla unutma.”

Hasan el-Basri (Allah ondan merhamet etsin) dedi ki: “Mümin, ruhunun eğiticisidir. Sürekli olarak yaptıklarından hesap sorar ve Allah’ın rızasını arar. Gerçekten, bu dünyada kendilerinden hesap soranların Hesap Gününde hesabı kolay olacaktır. Ama eylemlerini önemsemeyenlerin hesabı ağır olacaktır.” Kıyamet Günü çok yakın olabilir. Dolayısıyla herkes, onun için ne hazırladığını düşünmeli ve envanterini çıkarmalıdır. O gün, servet, statü, ebeveynler, kardeşler, arkadaşlar—hiçbir fayda sağlamayacaktır. Sadece iman ve salih ameller yardımcı olacaktır. Ancak bu ameller, Cehennem’den kurtulmak için mi yapılmıştı, yoksa mahvedici günahlar mıydı? Bir kişi eylemlerini incelemeli ve hesap verecek şekilde hazır olmalıdır.

Kendinden hesap sormak iki sonucu doğurur: biri bu dünyada, diğeri ahirette. Dünyadaki sonuç, samimiyet, dürüstlük, Allah’ın kulunun davranışlarında mükemmelliğe yönelmesi, hataların azalması ve insanlarda yalnızca iyi şeyler bulunmasıdır. İnsanlar onları sevgiyle hatırlar, örnek alır, rol model gösterir ve iyi işlerine tanıklık eder—bunu aramasa bile. Yemin ederim ki, eğer her doğru kişi bunu anlar ve eksikliklerini tamamlar, kusurlarını eleştirerek kendini sürekli yönlendirirse, bu nitelikler tamamen İslam davetini taşıyanlara aittir.

Onlar, insanları iyiliğe ve ibadete çağıran öncülerdir, İslam yaşam tarzını canlandırmak için ön safda yer alırlar. Davetçi, başkalarından hesap soran kişidir ve dikkatlerin merkezindedir. İnsanlar onlarda örnek görür, çünkü liderlik yalnızca erdemli, takva sahibi ve örnek alınacak kişiler tarafından verilir. Tüm bunlar, kendilerini hesaba çeken ve kusurlarını gideren kişilere verilir. Liderlik, sürekli tetikte olmayı, istikrarı, örnek olmayı ve hata nedenlerini ele almayı gerektirir.

Bunun gerçekleşmesi yalnızca iki yolla mümkündür: tavsiye ve sürekli kendinden hesap sorma—istikrarlı, tutarlı ve liderlik özelliklerini süreklilikle kazanmak için. Ne güzel söyleyen var ki: “Benim kusurlarımı bana gösterene Allah merhamet etsin.” Kusurlarımızı gösterenleri teşekkür etmeli ve memnuniyetle karşılamalıyız. Kusurlarımızı kabul etmek ve başkalarından geri bildirim almak, nefsi alt etmenin bir şeklidir. Kendinden hesap sormaya gelince, bunun gerekliliği konusunda hiçbir şüphe yoktur—bu, başkalarından tavsiye almak için bir kişiyi hazırlar.

Hesap sorma talebi, Müslümanlar üzerine konulan büyük bir sorumluluktur. Yasak işler (münker ) karşısında sessiz kalamazsınız—Şeriat’a aykırı hareket eden, Müslümanların kanından faydalanan yöneticilere karşı. İslam’da insanlar dini işlerle uğraşanlar ve dünyevi işlerle uğraşanlar olarak ayrılmaz. Bütün Müslümanlar İslam ve onun yasalarını uygulamak için sorumludur. Bu görev bütün Müslümanların omuzlarındadır. Haksızlığa uğrayan ve Müslümanların kendisini yardımsız bıraktığı için Allah’a şikayette bulunan herkes, Hesap Gününde bizimle dava açacaktır.

“İsrailoğulları gibi olmayın, Allah onlar hakkında şöyle dedi: ‘İnanmayan İsrailoğulları, Davud’un ve Meryem oğlu İsa’nın dilinden lanetlendi. Çünkü onlar itaat etmediler ve sınırları aştılar.’” (5:78). Allah’ın Elçisi ﷺ’in şu sözlerini duymadınız mı: “Hayır, Allah’a yemin ederim, kesinlikle iyiliği emredecek ve kötülükten men edeceksiniz, zalimlerin elini tutup onları doğruya çekecek ve onları üzerinde tutacaksınız. Aksi takdirde, Allah kalpleriniz arasında düşmanlık çıkaracak, sonra da onları lanetlediği gibi sizi lanetleyecektir!”

Biz, yüce Allah’tan kararlılığımızı güçlendirmesi ve bu ağır yükü taşımamıza yardım etmesini dileriz! Bizi O’nun yardımına layık kılan ve dinini tesis edenlerden yapmasını dileriz! Ey Müslümanlar! Bilin ki, Allah’ın yardımı yüksek bir fiyata mal olur! Bu yardım, korkak, münafık ve Allah’ın emirlerine karşı gelenler tarafından kazanılmaz. Yüce Allah’tan bizi O’nun takva sahibi ve temiz kulları arasına katmasını dileriz! Bizi İslam’ın askerleri ve onu çağıranlar yapmasını dileriz! İslam ve Müslümanlara ait büyüklüğü görmekten bizi sevinçlendirmesini dileriz. Amin!

Ai që kërkon llogari nga shpirti i tij dhe kryen vepra të drejta është i zgjuar...

Umer ibn Hattab (që të jetë i kënaqur me të Allahi) tha: "Mbikqyrni veten tuaj para se t’ju kërkojnë llogari (në Jetën e Përhershme), dhe peshoni veprimet tuaja para se t’ju peshohen për ju. Sepse do të jetë më e lehtë për ju nesër nëse mbikqyrni veten tuaj sot, dhe përgatituni për paraqitjen madhore (Ditën e Gjykimit), në ditën kur do të ndodheni para Allahut dhe asnjë nga sekretet tuaja nuk do të mbetet e fshehur." Ky thënie është cituar nga Ibn Abu Ad-Dunja në librin Muhāsabat an-Nafs ("Llogaria e Shpirtit"), faqe 22; Ahmad në librin Az-Zuhd ("Zuhdet"), faqe 120; dhe Abu Nu'aim në librin Hilyat al-Awliya ("Zbukurimi i Shenjtëve"), 1/52.

Lavdi për Allahun, të cilin ne lavdërojmë dhe nga i cili kërkojmë ndihmë dhe falje. Kërkojmë strehë tek Allahu nga keqësitë e shpirtit tonë dhe veprat tona të këqija. Kushdo që Allahi udhëzon, askush nuk mund ta çojë në gabim, dhe kushdo që Ai lë jashtë rrugës, askush nuk mund ta drejtojë. Ne deklarojmë se nuk ka zot të vërtetë përveç Allahut të Vetëm, dhe deklarojmë se Muhamedi është rob dhe dërguesi i Tij.

Al-Hakim citon nga Shaddad ibn Aus (që të jetë i kënaqur me të Allahi) se Dërguesi i Allahut ﷺ tha: "Inteligjenti është ai që i kërkon llogari shpirtit të tij dhe bën vepra të mira për jetën pas vdekjes. I dobëti është ai që ndjek dëshirat e tij dhe pastaj shpreson tek Allahu." Dërguesi i Allahut ﷺ u referua shpirtit që gjithmonë vetveten e kritikon—domethënë shpirtit të besimtarit, i cili gjithmonë veten e kritikon. Në një hadith të cituar nga Tirmidhi dhe Ahmad: "Dërguesi i Allahut ﷺ tha: 'Allahu dha këtë shembull: Një rrugë e drejtë e rrethuar nga dy mure nga secila anë, me disa dyer të mbuluara me tenda. Pranë portave të rrugës së drejtë është një thirrës që thotë: 'O robët e Allahut! Ecni në këtë rrugë dhe mos devijoni prej saj.' Ndërkohë një thirrës tjetër mbi rrugën e drejtë paralajmëron çdo dikë që dëshiron të hapë një nga dyert duke thënë: 'Vallahi jush, mos i hapni ato, sepse nëse i hapni, do të humbni rrugën e drejtë.' Rruga e drejtë është Islami, dy muret janë kufijtë e vendosur nga Allah, dhe dyert janë ato gjëra që Allah ka ndaluar. Thirrësi pranë portave është Libri i Allahut, dhe thirrësi mbi rrugën është paralajmërime të Allahut në zemrat e çdo muslimani.'"

Një hadith nga Anas ibn Malik citon se Dërguesi i Allahut ﷺ tha: "Inteligjenti është ai që kontrollon dëshirat e tij dhe punon për lumturinë në jetën pas vdekjes. I dobëti është ai që ndjek dëshirat dhe pasione e tij, bën mëkatet dhe megjithatë shpreson për mëshirën e Zotit." Ky hadith është transmetuar nga Imam Ahmad dhe Tirmidhi. Nga Umm Salamah: "Dërguesi i Allahut ﷺ tha: 'Kur Allah dëshiron mirë për një shërues të Tij, Ai e bën zemrën e tij si udhëzues, i cili urdhëron dhe ndalon.'"

Al-Mawardi tha: "Llogaria vetjakë është kur një person çdo natë kujton veprimet që ka kryer gjatë ditës. Nëse gjen vepra të mira mes tyre, ai strazon të vazhdojë dhe përmirësojë këto vepra. Nëse gjen vepra të këqija, ai bën premtimin të largohet prej tyre në të ardhmen." Harith al-Muhasibi tha për këtë: "Kjo do të thotë ngurtësinë në veprim, në të gjitha rastet, dhe heqjen dorë nga ajo që pengon vetëdijen, apo bërja e një veprimi derisa të bëhet e qartë se çfarë mund të bëhet dhe çfarë jo. Dhe kur bëhet e qartë se Allah i deteston atë, të lihet veprimi dhe të përmbahet detyrat, duke u përpjekur të i plotësojë ato." Maymun ibn Mihran tha: "Një person nuk arrin frikëtim të Allahut derisa të llogarisë shpirtin e tij më shumë se sa partnerët e biznesit llogarisin njëri-tjetrin, duke ditur se ku vijnë ushqimi, pijet dhe veshjet e tyre—nga burime të ligjshme apo të paligjshme."

Hasan ibn Ali al-Daqqaq tha: "Themeli i nënshtrimit është devotshmëria, themeli i devotshmërisë është frikëtimi i Allahut, dhe themeli i frikëtimit të Allahut është llogaria vetjake. Llogaria vetjake vjen nga frika dhe shpresa, frika dhe shpresa vijnë nga njohuria, dhe themeli i njohurive është reflektimi dhe lidhja me njohuritë." Hasan (që Allah të ketë mëshirë për të) tha: "Allahu të ketë mëshirë për atë shërues që ndalon para se të bëjë diçka—nëse është për Allahun, ai vazhdon; nëse për diçka tjetër, ai e shton atë." Maymun ibn Mihran tha: "Një person nuk do të arrijë frikëtim derisa të llogarisë shpirtin e tij më shumë se sa partnerët e biznesit llogarisin njëri-tjetrin. Pra, thuhet: shpirti është si një partner tradhtar; nëse nuk ia kërkon llogari, ai do të të shkatërrojë."

Ibn Qudama tha në librin Minhaj as-Sadiqin : "Dini se armiku më i madh për ty janë dëshirat dhe dëshurat e tua—shpirti që është gjithmonë pranë teje. Ai është krijuar me prirje për të keqen dhe tërheqje ndaj të ndaluarit. Ti je urdhëruar ta korrigjosh atë, ta edukosh dhe ta ndalosh ushqimin e tij që prirjet e tij të mos zhvillohen. Je urdhëruar ta çosh në kate të nënshtrimit për t'u adhuruar nga Zoti i tij. Nëse e neglizhosh këtë dhe injorosh edukimin e tij, ai do të ndjekë dëshirat e tij, dhe më vonë nuk do të mund ta kapërcejësh atë. Nëse e disiplinon shumë fortë, ai do të të lutet të qetësohesh, duke dhënë shpresë të rreme. Pra, mos harro ta udhëzosh atë."

Hasan al-Basri (që Allah të ketë mëshirë për të) tha: "Besimtari është mësues i shpirtit të tij. Ai vazhdimisht i kërkon llogari veprave të tij dhe kërkon kënaqësinë e Allahut. Me të vërtetë, llogaritja e Ditës së Gjykimit do të jetë e lehtë për ata që pyesin veten e tyre në këtë botë. Por për ata që nuk e rëndësojnë veprimet e tyre, llogaritja e Ditës së Gjykimit do të jetë e rëndë." Dita e Gjykimit mund të jetë shumë afër. Prandaj, çdo person duhet të shikojë se çfarë ka përgatitur për Ditet e Gjykimit dhe të bëjë bilancin. Në atë ditë, pasuria, pozicioni, prindërit, motrat, miqtë—të gjithë do të jenë të padhunshëm. Vetëm besimi dhe veprat e mira do të ndihmojnë. Por a ishin këto vepra bërë për të shpëtuar nga Jahannami, apo ishin mëkate që do t'i humbasin? Duhet të analizojmë veprimet tona dhe të jemi gati për llogarinë.

Llogaria vetjake sjell dy rezultate: njëri në këtë botë, dhe tjetri në jetën e radhë. Sa i përket rezultatit në këtë botë, ai shfaqet në vërtetësinë, drejtësinë, sinqeritetin e robëve të Allahut, në sjelljen e tyre, strehimin për zhvillim, displinën e shkëlqyer dhe prirjen drejt përsosmërisë. Gabimet dhe mangësitë zvogëlohen, dhe nuk mund të gjesh asgjë tjetër përveç mirësisë në një person të tillë. Njerëzit e kujtojnë me dashuri, e ndjekin shembullin e tij, e citojnë si shembull, dhe bëjnë dëshmi për veprat e mira të tij... edhe pse ai nuk ka synuar këtë. Edhe po, me Allahun, nëse çdo person i drejtë kupton këtë dhe plotëson zbrazësitë e tij, eliminon mangësitë duke kritikuar veten dhe duke u orientuar vazhdimisht, këto cilësi i takojnë plotësisht atyre që mbajnë thirrjen për Islamin.

Ata janë kulmi i avangardës, që udhëzojnë njerëzit drejt mirësisë dhe ngulitjes në adhurim, në krye të të cilit qëndron thirrja për ringjalljen e mënyrës islame të jetesës. Mbajtësi i thirrjes është ai që llogarit njerëzit dhe qëndron në qendër të vëmendjes së tyre; ata e shohin atë si shembull që do t'i udhëheqë ata, sepse njerëzit japin udhëheqje vetëm atij në të cilin e shohin mirën dhe ndjejnë se ai është i sinqertë, i frikëtshëm dhe shembull për të ndjekur, duke e kujtuar me forcë dhe besueshmëri. Të gjitha këto jepen vetëm atij që llogarit veten, eleminon mangësitë dhe defektet e tij… Roli udhëheqës dhe avangardist kërkon vigjilencë të vazhdueshme, kujdes për stabilitet, shembull dhe përmbuljen e të gjitha shkaqeve që çojnë në gabime.

Të gjitha këto mund të arrihen vetëm me dy rrugë: me këshilla dhe vazhdimisht duke u llogaritur vetes, për të qenë të qëndrueshëm dhe konsekuentë dhe për të pasur cilësi të qëndrueshme liderësh. Sa i mirë ai që tha: "O Allah, të kemi mëshirë për atë që mi ka zbuluar mangësitë e mia," ne duhet t'i falënderojmë dhe t'i pranojmë ata që na tregojnë mangësitë tona. Në njohjen e mangësive tona dhe në pranimin e llogarisë nga dikush tjetër, kjo është subjektimi i nafsit tonë (shpirtit tonë). Dhe sa i përket llogaritjes së vetes, nuk ka asnjë dyshim për nevojën e saj, dhe kjo përgatit një person për të pranuar këshilla nga të tjerët.

Kërkesa për llogari është një detyrë madhore e vënë mbi myslimanët. Nuk mund të heshtet për veprat e padëshiruara (munkar ), të kryera nga sundimtarët, të cilët ndërmarrin veprime në kundërshtim me Shariatin, duke përfituar nga gjaku i myslimanëve. Në Islam, njerëzit nuk ndahen në ata që merren me çështje fetare dhe ata që merren me çështje jetësore botërore. Të gjithë myslimanët janë përgjegjës për Islamin dhe për zbatimin e ligjeve të tij. Kjo detyrë qëndron në sythe të të gjithë myslimanëve. Çdo person që ka qenë i rreme dhe ka ankuar tek Allahu se myslimanët e kanë lënë pa ndihmë, do të na sjellë në gjykim në Ditën e Gjykimit.

"Mos jeni si bijtë e Izrailit, për të cilët Zoti i Madh tha: 'Mungonjersit bijtë e Izrailit u lanë nga gjuha e Davidit dhe Isait, biri i Meriamit. Kjo ndodhi sepse ata nuk u nënshtruan dhe kaluan kufijtë e lejuar.'" (5:78). A nuk e keni dëgjuar fjalët e Dërguesit të Allahut ﷺ, i cili tha: "Por jo, me Allahun, ju do të thirrni për aprovimin dhe do të mbani larg veprimet e padëshiruara, dhe do të kapni dorën e tiranit, duke e orientuar tek e vërteta dhe duke e mbajtur atë në të, përndryshe Allahu do t'i bëjë zemrat e juaja të përplasen mes tyre, dhe pastaj ju do t'i mallkojë siç i ka mallkuar ata!"?

Ne i lutemi Zotit të Lartë që të ngurtësojë vendimmarrjen tonë dhe të na ndihmojë të mbajmë këtë farë e rëndë! Le ta bëjë ne ata që meritohen ndihmën e Tij dhe meritohen të jenë ata që do të vendosin fejnë e Tij! O myslimanë! Dini se ndihma nga Allahu ka një çmim të lartë! Kjo ndihmë nuk e fiton personi i trishtuar, hipokriti apo ai që shkon kundër urdhërave të Allahut. Ne i lutemi Zotit të Lartë që të na bëjë pjesë të robëve të Tij të frikëtshëm dhe të pastër! Le të na bëjë luftëtarë të Islami dhe ata që thirrin për Islam! Ne i lutemi Tij të na argëtojë me atë që madhëria do të përkasë Islami dhe myslimanëve. Ameen!