Подготовка к последнему периоду жизни...

Preparation for the last period of life... / Yaşamın son dönemine hazırlık... / Përgatitja për periudhën e fundit të jetës...

Жизнь человека – это путь, состоящий из этапов: детство, юность, зрелость и, наконец, старость. Последний период, который иногда называют "третьим периодом жизни", имеет особую значимость. Это время подведения итогов, время, когда тело слабеет, но дух может достичь небывалой силы и ясности. Готовиться к этому этапу нужно так же тщательно, как и к любому другому важному событию в жизни, если не больше. Как верно замечено: "оставшиеся годы жизни нельзя встречать с пустыми руками". Но что значит эта подготовка в исламе, и с какими "руками" мусульманин должен подойти к своему последнему этапу жизни?

Хвала Аллаху, Которого мы восхваляем и к Которому взываем о помощи и прощении. Мы ищем защиты у Аллаха от зла наших душ и дурных дел. Кого Аллах ведет по прямому пути, того никто не сможет ввести в заблуждение. А кого Он оставит, того никто не наставит на прямой путь. Мы свидетельствуем, что нет никого достойного поклонения, кроме Одного Аллаха, и свидетельствуем, что Мухаммад — раб Аллаха и Посланник Его. А затем:

Время неумолимо, каждый день, каждый час отмеряют нашу жизнь, приближая нас к встрече с неизбежным — окончанием земного пути. Пророк Мухаммад ﷺ напоминал нам: «Пользуйся пятью вещами до наступления пяти: своей молодостью до старости, своим здоровьем до болезни, своим богатством до бедности, своим досугом до занятости и своей жизнью до смерти». (Хадис, передан аль-Хакимом). Это наставление призывает нас осознанно проживать жизнь, готовясь ко всем её этапам, особенно к старости — времени, когда человек часто оказывается наиболее уязвимым и зависимым.

Оставшиеся годы жизни нельзя встречать с пустыми руками. Это время должно быть временем подведения итогов, покаяния, умножения благих дел и укрепления связи с Аллахом. К старости нужно подготовиться заранее — морально, духовно и религиозно. Ибн Касир в своём тафсире пишет о словах Аллаха: «И поклоняйся своему Господу, пока к тебе не придет убеждённость (смерть)». Сура «аль-Хиджр», 15:99, что это наставление означает постоянство в поклонении на протяжении всей жизни.

Если человек не подготовился к старости, не обуздал свою душу, не научился терпению, смирению и принятию воли Аллаха, то старость может стать для него тяжёлым бременем: временем горечи, печали и зависимости. Поэтому очень важно заранее воспитать в себе качества независимости и упования на Аллаха. Мусульманин должен быть внутренне свободным. Настоящее упование (таваккуль) — это не просто слова, а образ жизни, в котором человек действует, старается, трудится, но сердцем полностью полагается на Него. Аллах говорит: «...А кто уповает на Аллаха — тому Он будет достаточен». Сура «ат-Таляк», 65:3.

Чем больше человек надеется на людей, тем больше будет разочарований и унижений. Кто надеется на богатство, здоровье, положение — будет потерян, когда это исчезнет. Только тот, кто в сердце связан с Аллахом, будет спокоен при любых испытаниях. Истинный мусульманин должен относиться к мирским благам как к средству для приближения к Аллаху, помощи другим и сохранения собственного достоинства. Вещи должны служить нам, а не мы им. Освобождение от излишков — это не только отказ от физического груза, но и облегчение для души, освобождение сердца для настоящей любви к Аллаху и заботы о вечной жизни.

Возраст, слабость, ограниченные возможности — не преграда. Даже одно доброе слово, искренний совет, тихий ду'а за других — это часть великого призыва (да’ва), который может стать мостом ко спасению в День Суда. Готовиться к старости нужно с молодости: укреплять веру, воспитывать терпение, учиться довольству. Полагаться нужно только на Аллаха и не строить жизни вокруг людей или вещей. Нужно владеть вещами, а не позволять им владеть собой. Деньги и имущество — это инструмент, а не цель. Служение Eмме через наставления, призыв и добрые дела — путь к вечной награде.

Одним из ключевых наставлений Ислама является напоминание о том, что ничто в этом мире не принадлежит нам по-настоящему. Всё, что у нас есть — здоровье, богатство, время, даже наши близкие — это аманат (доверенное нам на время) от Аллаха. Накапливая материальные вещи, человек часто думает, что приобретает независимость. Но в действительности слишком тесная привязанность к вещам и богатству превращает человека в их пленника. Он начинает жить ради сохранения, приумножения и защиты своих владений. Это тонкая, но опасная форма внутреннего рабства. О горе рабу динара, дирхама, шелка и дорогой одежды! Если ему дают — он доволен, а если ему не дают — он гневается. Эти слова ясно показывают: тот, чье счастье зависит от материального, рискует потерять истинную свободу души. Именно поэтому мусульманину важно стремиться к захира (внешнему очищению) через отказ от излишеств и к (внутреннему очищению) через постоянное напоминание о Создателе.

Материальные блага — это испытание от Аллаха. Они могут стать как источником благодарности, так и причиной забвения Его. Чрезмерная привязанность к вещам и деньгам может привести к тому, что они начнут "владеть" человеком. Это состояние можно сравнить со скрытым рабством. Ислам призывает нас использовать богатства для служения Аллаху и помощи другим людям, а не для удовлетворения собственных желаний.

Деньги как средство, а не цель. В исламской экономике деньги рассматриваются как инструмент для достижения более высоких целей, таких как помощь нуждающимся и развитие общества. Закят (обязательная милостыня) — один из пяти столпов Ислама — учит мусульман делиться своими богатствами с другими. Это не только очищает душу от скупости, но и напоминает о том, что все блага принадлежат Аллаху, а человек лишь временный их хранитель. Пророк Мухаммад (мир ему и благословение Аллаха) предостерегал своих сподвижников от любви к богатству, говоря: "Два волка, выпущенные на стадо овец, менее опасны для них, чем любовь к богатству и славе для веры человека" (ат-Тирмизи). Этот хадис подчеркивает, что привязанность к мирским благам может ослабить нашу связь с Аллахом.

Осознание временного характера этого мира. Ислам постоянно напоминает нам, что этот мир — всего лишь временное пристанище, а настоящая жизнь начинается после смерти. В Коране говорится: "Неужели вы предпочитаете жизнь этого мира вечной жизни? А ведь радость жизни этого мира мала по сравнению с жизнью в Грядущей". Сура «Ат-Тауба», 9:38. Это осознание помогает нам правильно расставить приоритеты: вместо того чтобы гнаться за материальным успехом, мы стремимся к духовному совершенству.

Подготовка к старости — это не только материальное обеспечение, но и духовное развитие. Ислам учит нас быть благодарными за то, что у нас есть, и не привязываться к тому, что мы можем потерять. Главное — это осознание того, что все в этом мире временно, а настоящая жизнь начинается после смерти. Если мы будем следовать этим принципам, то сможем встретить старость с чувством удовлетворения и уверенности, зная, что мы сделали все возможное для подготовки к вечной жизни.

Понимание, что материальные вещи — лишь временные спутники, помогает мусульманину сохранить чистоту намерений, жить легче, быть щедрым и сострадательным. Когда человек освобождается от привязанности к материальному, он начинает использовать свои силы на истинно важные дела: распространение знания, призыв к добру (да'ва), помощь нуждающимся, наставление молодежи. Намерение писать труды, книги и статьи, делиться полезным знанием и наставлять людей — прекрасный пример живой сунны Пророка ﷺ. Ведь одна из самых почитаемых форм садака джария (непрерывной милости после смерти) — это переданное знание, которое продолжает приносить плоды.

Пророк ﷺ сказал: "Когда человек умирает, его деяния прекращаются, кроме трёх: непрерывная благотворительность, знание, которым пользуются, и праведный ребёнок, который молится за него." (Муслим, 1631). Настоящая подготовка к последним годам жизни — это не накопление богатств, а накопление веры. Это не привязанность к вещам, а освобождение сердца для встречи с Аллахом. Это не упование на людей, а надежда только на Господа миров.

Пусть Аллах укрепит нас в Истине, Даст баракят в наших деяниях и сделает нас из тех, кто с лёгким сердцем встречает последний период жизни — с верой, благодарностью и спокойствием. Дарует нам всем мудрость правильно прожить оставшиеся годы: в вере, достоинстве, независимости от людей и полной зависимости от Него Одного. Аминь!

Preparation for the last period of life...

The life of a person is a journey consisting of stages: childhood, youth, maturity, and finally old age. This final period, sometimes called the "third phase of life," holds special significance. It is a time for reflection, when the body weakens but the spirit can achieve unprecedented strength and clarity. Preparing for this stage should be done with the same care as for any other important event in life, if not more so. As aptly noted: "the remaining years of life cannot be met with empty hands." But what does this preparation mean in Islam, and with what "hands" should a Muslim approach the final stage of life?

Praise be to Allah, Whom we praise and seek help and forgiveness from. We seek refuge in Allah from the evil of our souls and bad deeds. Whoever Allah guides, no one can mislead, and whoever He leaves astray, no one can guide. We bear witness that there is no deity worthy of worship except Allah alone, and we bear witness that Muhammad is His servant and Messenger.

Time is relentless; each day, each hour, measures our life, bringing us closer to the inevitable—the end of our earthly journey. The Prophet Muhammad ﷺ reminded us: “Take advantage of five things before five others: your youth before old age, your health before illness, your wealth before poverty, your free time before becoming occupied, and your life before death.” (Hadith narrated by al-Hakim). This teaching calls us to live consciously, preparing for all stages of life, especially old age—a time when a person often becomes most vulnerable and dependent.

The remaining years of life must not be faced with empty hands. It should be a time of reckoning, repentance, multiplying good deeds, and strengthening one’s connection with Allah. Preparation for old age must begin early—morally, spiritually, and religiously. Ibn Kathir, in his tafsir, writes about Allah’s words: “And worship your Lord until certainty comes to you” (Surah al-Hijr, 15:99), which means constant worship throughout life.

If a person does not prepare for old age, does not tame their soul, and does not learn patience, humility, and acceptance of Allah’s will, old age can become a heavy burden—a time of bitterness, sorrow, and dependence. Therefore, it is crucial to cultivate qualities of independence and reliance on Allah early on. A true Muslim should be inwardly free. True reliance (tawakkul) is not just words but a way of life where one acts, strives, and works while fully trusting in Allah. Allah says: “…And whoever relies on Allah, He will suffice him.” (Surah at-Talaq, 65:3).

The more a person depends on others, the more disappointments and humiliations they will face. Those who rely on wealth, health, or status will be lost when these things disappear. Only those whose hearts are connected to Allah will find peace in every trial. A true Muslim should treat worldly blessings as a means to draw closer to Allah, help others, and preserve their dignity. Things should serve us, not the other way around. Letting go of excess is not just about physical detachment but also about easing the soul and freeing the heart for true love of Allah and concern for eternal life.

Age, weakness, limited abilities—these are not obstacles. Even a kind word, sincere advice, or a quiet dua for others is part of the great call (da'wah) that can become a bridge to salvation on the Day of Judgment. Preparation for old age should start in youth: strengthening faith, cultivating patience, and learning contentment. One must rely only on Allah and not build life around people or things. One should master possessions, not let them master oneself. Money and property are tools, not goals. Serving the Ummah through guidance, da'wah, and good deeds is the path to eternal reward.

One of the key teachings of Islam is the reminder that nothing in this world truly belongs to us. Everything we have—health, wealth, time, even our loved ones—is an amanah (a trust given to us temporarily) from Allah. Accumulating material things often makes one think they are gaining independence. In reality, excessive attachment to possessions and wealth turns a person into their prisoner. They begin to live to preserve, multiply, and protect their belongings. This subtle yet dangerous form of internal slavery is warned against in Islam. Woe to the slave of the dinar, dirham, silk, and fine clothing! If he is given, he is pleased, but if he is not given, he becomes angry. These words clearly show: those whose happiness depends on material things risk losing true freedom of the soul. That is why it is important for a Muslim to strive for zahirah (external purification) through renunciation of excess and taharah (internal purification) through constant remembrance of the Creator.

Material blessings are a test from Allah. They can be a source of gratitude or a cause of forgetfulness of Him. Excessive attachment to possessions and money can lead to them "owning" the person. This state can be compared to hidden slavery. Islam calls us to use wealth to serve Allah and help others, not to satisfy personal desires.

Money as a means, not an end. In Islamic economics, money is seen as a tool to achieve higher goals, such as helping the needy and developing society. Zakat (mandatory charity)—one of the five pillars of Islam—teaches Muslims to share their wealth with others. This not only purifies the soul from stinginess but also reminds us that all blessings belong to Allah, and humans are merely temporary custodians. The Prophet Muhammad (peace be upon him) warned his companions against love of wealth, saying: "Two wolves released among a flock of sheep are less harmful to them than the love of wealth and fame to a person's faith" (at-Tirmidhi). This hadith emphasizes that attachment to worldly blessings can weaken our connection with Allah.

Understanding the temporary nature of this world. Islam constantly reminds us that this world is only a temporary abode, and true life begins after death. The Quran says: "Do you prefer the life of this world to the Hereafter? Yet the enjoyment of the life of this world is little compared to the Hereafter." (Surah At-Tawbah, 9:38). This awareness helps us prioritize correctly: instead of chasing material success, we strive for spiritual perfection.

Preparing for old age is not just about material security but also spiritual growth. Islam teaches us to be grateful for what we have and not to cling to what we might lose. The key is understanding that everything in this world is temporary, and true life begins after death. If we follow these principles, we can face old age with a sense of satisfaction and confidence, knowing we did everything possible to prepare for eternal life.

Understanding that material things are only temporary companions helps a Muslim maintain pure intentions, live lighter, and be generous and compassionate. When a person frees themselves from attachment to the material, they begin to use their energy for truly important matters: spreading knowledge, calling to goodness (da'wah), helping the needy, and guiding the youth. The intention to write works, books, and articles, share useful knowledge, and guide people is a beautiful example of living sunnah of the Prophet ﷺ. One of the most respected forms of sadaqah jariyah (continuous charity after death) is shared knowledge that continues to bear fruit.

The Prophet ﷺ said: "When a person dies, their deeds cease except for three: ongoing charity, knowledge that benefits, and a righteous child who prays for them." (Muslim, 1631). True preparation for the final years of life is not accumulating wealth but accumulating faith. It is not attachment to things but freeing the heart to meet Allah. It is not reliance on people but hope in the Lord of the Worlds.

May Allah strengthen us in Truth, bless our actions, and make us among those who meet the final phase of life with faith, gratitude, and peace. May He grant us wisdom to live the remaining years in faith, dignity, independence from people, and complete dependence on Him alone. Ameen!

Yaşamın son dönemine hazırlık...

Bir kişinin hayatı, çocukluk, gençlik, olgunluk ve nihayetinde yaşlılık olarak adlandırılan aşamalardan oluşan bir yoldur. Bu son dönem, bazen "hayatın üçüncü dönemi" olarak adlandırılır ve özel bir öneme sahiptir. Bu, bedenin zayıfladığı ama ruhun olağanüstü güç ve açıklığa ulaşabildiği bir zaman. Bu aşamaya hazırlanmak, yaşamımızdaki diğer önemli olaylar için olduğu kadar özenle yapılmalıdır, belki de daha fazla. Doğru bir şekilde ifade edildiği gibi: "hayatın kalan yıllarını boş ellerle karşılamak mümkün değildir." Peki bu hazırlık İslam'da ne anlama geliyor ve bir Müslüman son yaşam evresine hangi "ellerle" yaklaşmalıdır?

Hamd olsun Allah'a, O'nu överiz, yardımını ve affını dileriz. Ruhumuzun ve kötü işlerimizin kötülüğünden Allah’a sığınırız. Allah tarafından doğru yola iletilen kimseyi kimse şaşırtamaz ve Allah tarafından yoldan çıkarılan kimseyi kimse doğru yola getiremez. Şahitlik ederiz ki, yalnızca Allah'a ibadet edilir ve hiçbir ilah O'nun yanında değildir ve şahitlik ederiz ki, Muhammed Allah'ın kulu ve elçisidir.

Zaman acımasızdır; her gün, her saat hayatımızı ölçer, bizi kaçınılmaz olanla – dünyevi yolculuğun sonuyla – karşı karşıya getirir. Peygamber Muhammed ﷺ bize hatırlatır: “Beş şeyden önce beş şeyden faydalan: Gençliğin hastalıktan önce, sağlığın hastalık gelmeden önce, servetin yoksulluktan önce, boş vaktin meşguliyetten önce ve hayatının ölümünden önce.” (Hadis, el-Hakim tarafından aktarılmıştır). Bu öğüt, özellikle yaşlılık döneminde olduğumuzda en savunmasız ve bağımlı olduğumuz zamanlarda, tüm yaşam evrelerine hazırlıklı olmamız gerektiğini hatırlatır.

Hayatın kalan yıllarını boş ellerle karşılamak mümkün değildir. Bu, hesaplaşma, tövbe, iyi işlerin çoğaltılması ve Allah ile olan bağın güçlendirilmesi zamanıdır. Yaşlılığa hazırlanmak, erken yaşta yapılması gereken -ahlaki, manevi ve dini açıdan- hazırlık gerektirir. İbn Kesir, tefsirinde Allah’ın şu sözleri üzerine yazar: “Ve Rabbin’e kulluk et, kesinlik (ölüm) seni bulana kadar.” (Sura el-Hicr, 15:99), bu emir, yaşam boyu süreklilik gerektiren ibadeti ifade eder.

Eğer bir kişi yaşlılığa hazırlıklı değilse, nefsinin dizginlerini ele almamışsa, sabır, tevazu ve Allah’ın iradesini kabul etmeyi öğrenmemişse, yaşlılık ağır bir yük haline gelebilir: acı, üzüntü ve bağımlılık zamanı olabilir. Bu yüzden, bağımsızlık ve Allah’a güven duygularını erken yaşta yetiştirmek çok önemlidir. Gerçek bir Müslüman içsel olarak özgür olmalıdır. Tam anlamıyla güvenmek (tevekkül), sadece sözlerden ibaret değil, aynı zamanda insanın hareket ettiği, çaba gösterdiği ve kalbiyle tamamen Allah'a güvendiği bir yaşam tarzıdır. Allah der ki: “...Ve Allah’a güvenen kimseye, O yeter olacaktır.” (Sura et-Talak, 65:3).

İnsan ne kadar başkalarına güvenirse, o kadar hayal kırıklığına uğrar ve küçük düşer. Kim servete, sağlığa veya statüye güvenirse, bunlar kaybolduğunda kaybolacaktır. Yalnızca kalbi Allah ile bağlı olanlar, her türlü sınavda huzur bulurlar. Gerçek bir Müslüman, dünyevi nimetleri Allah’a yaklaşıp başkalarına yardım etmek ve kendi onurunu korumak için bir araç olarak görmelidir. Eşyalar bizim hizmetimizde olmalı, bizler onların hizmetinde değil. Fazlalıklardan vazgeçmek, yalnızca fiziksel yükten arındırılmak değil, aynı zamanda ruhun hafifletilmesi ve gerçek Allah sevgisi için kalbin özgürleştirilmesidir.

Yaş, zayıflık, sınırlı yetenekler – bunlar engel değil. Bir iyi söz, samimi tavsiye, sessiz bir dua bile büyük çağrının (davet) bir parçasıdır ve bu da Kıyamet Günü kurtuluşa giden bir köprü olabilir. Yaşlılığa hazırlanmak gençlikte başlamalıdır: imanı güçlendirmek, sabrı yetiştirmek, memnuniyeti öğrenmek. İnsan yalnızca Allah’a güvenmelidir ve hayatını insanlar veya şeyler etrafında kurmamalıdır. İnsan maddi varlıkları kontrol etmeli, onların kendisini kontrol etmesine izin vermemelidir. Para ve mal araçlardır, amaç değiller. Toplumu eğitmek, davet etmek ve iyi işler yaparak hizmet etmek, ebedi ödül yoludur.

İslam'ın temel öğütlerinden biri, bu dünyadaki hiçbir şeyin bize gerçekten ait olmadığı gerçeğini hatırlatmaktır. Sahip olduğumuz her şey – sağlık, servet, zaman, hatta sevdiklerimiz – Allah'tan bize emanet edilmiş geçici şeylerdir. Maddi şeyler biriktiren bir insan genellikle bağımsızlık kazandığını düşünür. Ancak gerçek şu ki, maddi eşyalar ve servetlere olan fazla bağlılık insanı esir eder. Kişi bunları korumak, çoğaltmak ve korumak için yaşamaya başlar. Bu ince ancak tehlikeli bir içsel kölelik biçimidir. İslam, maddi varlıklara olan bu tür bir bağlılığı uyarır: "Dinarın, dirhem'in, ipek ve pahalı giysilerin kölesi ne kötü!" Eğer ona verilirse memnun olur, verilmezse öfkelenir. Bu sözler açıkça gösteriyor: Mutluluğu maddi şeylere bağlı olanlar, gerçek ruh özgürlüğünü kaybetme riskiyle karşı karşıyadır. İşte bu yüzden bir Müslüman'ın dışsal temizliğe (zahirah) fazlalıklardan uzaklaşarak ve yaratıcıyı sürekli hatırlayarak içsel temizliğe (taharah) ulaşması önemlidir.

Maddi nimetler Allah'tan bir sınavdır. Bunlar hem minnettarlığın kaynağı hem de O'nu unutmanın nedeni olabilir. Maddi eşyalar ve para konusundaki aşırı bağlılık, bunların insanı "sahiplenmesine" neden olabilir. Bu durum gizli bir kölelik biçimi olarak nitelendirilebilir. İslam, serveti Allah'a hizmet etmek ve başkalarına yardım etmek için kullanmamızı öğütler, kişisel arzuları tatmin etmek için değil.

Para bir araç, amaç değil. İslam ekonomisinde para, ihtiyaç sahiplerine yardım etmek ve toplumu geliştirmek gibi daha yüksek hedeflere ulaşmak için bir araç olarak görülür. Zekât (zorunlu sadaka) – İslam'ın beş şartından biri – Müslümanları başkalarıyla paylaşmaya öğretir. Bu yalnızca cimrilikten arındırır, aynı zamanda bütün nimetlerin Allah'a ait olduğunu ve insanoğlunun yalnızca geçici bir bekçisi olduğunu hatırlatır. Peygamber Muhammed (aleyhisselam) arkadaşlarını servete olan sevgiden sakındırarak şöyle demiştir: "Koyun sürüsüne salınan iki kurt, bir insanın imanına karşı servet ve şöhrete olan sevgiden daha az zararlıdır." (Tirmizi). Bu hadis, dünya nimetlerine olan bağlılığın Allah ile olan bağlantımızı zayıflatabileceğini vurgular.

Bu dünyanın geçici doğasını anlamak. İslam bize sürekli olarak bu dünyanın yalnızca geçici bir barınak olduğunu ve gerçek hayatın ölüm sonrası başladığını hatırlatır. Kur'an'da denir: "Acaba siz bu dünyanın hayatını ahiret hayatı tercih mi ediyorsunuz? Halbuki bu dünyanın hayatını ahiret hayatına kıyasla pek az bir nimettir." (Sura Tawba, 9:38). Bu farkındalık, doğru öncelikleri belirlememize yardımcı olur: maddi başarı peşinde koşmak yerine manevi mükemmeliyet için çabalıyoruz.

Yaşlılığa hazırlanmak yalnızca maddi güvenlik değil, aynı zamanda manevi gelişme anlamına gelir. İslam, elimizde olanlara şükretmeyi ve kaybedebileceklerimize fazla bağlanmamayı öğretir. Anahtar nokta, bu dünyadaki her şeyin geçici olduğunu ve gerçek hayatın ölüm sonrası başladığını anlamaktır. Eğer bu ilkeleri takip edersek, ebedi yaşama hazırlanmak için elimizden geleni yaptığımızı bilerek yaşlılığa tatmin ve güven duygusuyla yaklaşabiliriz.

Maddi şeylerin yalnızca geçici arkadaşlar olduğunu anlamak, bir Müslüman'ın niyetlerini saf tutmasına, daha hafif yaşamasına ve cömert ve merhametli olmasına yardımcı olur. Bir kişi maddiyata olan bağlılığını bıraktığında, enerjisini gerçekten önemli işlere harcamaya başlar: bilgi yaymak, hayırlı çağrıda bulunmak (davet), ihtiyaç sahiplerine yardım etmek ve gençliği eğitmek. Yazılar yazmak, kitaplar ve makaleler yazmak, faydalı bilgiler paylaşmak ve insanlara rehberlik etmek niyeti, Peygamber ﷺ'nin canlı sünnetinin güzel bir örneğidir. Sürekli sadakadan (sadaqah jariyah) en saygı duyulan formlardan biri, faydalı bilgidir ve bu bilgi meyvelerini vermeye devam eder.

Peygamber ﷺ şöyle buyurdu: "Bir insan öldüğünde, işleri durur, ancak üç şey dışında: sürekli sadaka, faydalı bilgi ve onun için dua eden salih bir çocuk." (Müslim, 1631). Yaşamın son yıllarına hazırlanmanın gerçek anlamı servet biriktirmek değil, iman biriktirmektir. Maddi şeylere olan bağlılık değil, Allah ile buluşmak için kalbi özgür bırakmaktır. İnsanlara güvenmek değil, alemlerin Rabbi'ne umut beslemektir.

Allah bizi Hakikatte güçlendirsin, işlerimizde bereket versin ve son yaşam dönemini iman, şükür ve huzur içinde karşılamamız için bizleri seçsin. Bize tümüne yıllarımızı iman, onur, insanların bağımsızlığı ve yalnızca O'na tam bağımlılık içinde yaşamak için hikmet versin. Ameen!

Përgatitja për periudhën e fundit të jetës...

Jeta e një personi është një udhëtim që përbëhet nga stade të ndryshme: fëmija, rinia, maturiteti dhe në fund pleqëria. Ky periudha e fundit, ndonjëherë e quajtur "periudha e tretë e jetës", ka një rëndësi të veçantë. Kjo është një kohë për reflektim, kur trupi dobësohet por shpirti mund të arrijë një forcë dhe qartësi të jashtëzakonshme. Përgatitja për këtë fazë duhet të bëhet me kujdes si për çdo ngjarje të rëndësishme në jetë, nëse jo më shumë. Siç thuhet me të vërtetë: "vitet e mbetura të jetës nuk mund të takohen me duar bosh." Por çfarë do të thotë kjo përgatitje në Islam dhe me cilat "duar" duhet një musliman të afrohet fazës së fundit të jetës?

Lavdi i takon Allahut, Ne e lavdërojmë dhe kërkojmë ndihmën dhe faljen e Tij. Ne kërkojmë strehim nga Allahi nga keqardhja e shpirtit tonë dhe veprat e këqija. Kush Allah e drejton në rrugën e drejtë, askush nuk mund ta çojë në gabim. Dhe kush Allah e lë, askush nuk mund ta udhëheqë në rrugën e drejtë. Ne dëshmojmë se nuk ka zot tjetër përveç Allahut të Vetëm dhe ne dëshmojmë se Muhamedi është rob dhe i dërguari i Tij.

Koha është pakënaqësuese; çdo ditë, çdo orë mat jetën tonë, duke na afruar me të pashmangshmen — fundin e rrugës tokësore. Profeti Muhamedi ﷺ na kujtoi: "Përdorni pesë gjëra para se të vijnë pesë të tjera: rininë tuaj para pleqërisë, shëndetin tuaj para sëmundjes, pasurinë tuaj para varfërisë, kohën tuaj të lirë para zënies dhe jetën tuaj para vdekjes." (Hadith, transmetuar nga al-Hakimi). Ky mësim na thërret të jetojmë me vetëdije, duke u përgatitur për të gjitha fazat e jetës, veçanërisht pleqërinë — një kohë kur një person shpesh bëhet më i paaftë dhe i varur.

Vitet e mbetura të jetës nuk duhet të takohen me duar bosh. Kjo duhet të jetë një kohë për bilancim, për të kërkuar ndjesi, për të shumëzuar veprimet e mira dhe për të forcuar lidhjen me Allahun. Pleqëria duhet të përgatitet herët — moralisht, shpirtërisht dhe fetarisht. Ibn Kathir, në tefsirin e tij, shkruan për fjalët e Allahut: "Dhe adhuro Zotin tënd derisa të vijë siguria (vdekja)" (Sureja al-Hijr, 15:99), që do të thotë adhurim i vazhdueshëm gjatë gjithë jetës.

Nëse një person nuk është i përgatitur për pleqëri, nuk ka domosdoshmëri dhe nuk ka mësuar durimin, ulëtësinë dhe pranimin e vullnetit të Allahut, pleqëria mund të bëhet një ngarkesë e rëndë: një kohë e dhimbjeve, melancojie dhe varësisë. Prandaj, është shumë e rëndësishme të kultivohen cilësitë e pavarësisë dhe besimit në Allah. Një musliman i vërtetë duhet të jetë i lirë brenda. Besimi i vërtetë (tawakkul) nuk është vetëm fjalë, por një stil jetese ku dikush vepron, punon dhe me zemër plotësisht i beson Allahut. Allah thotë: "...Dhe kush i beson Allahut, Ai do të jetë i mjaftueshëm për të." (Sureja at-Talaq, 65:3).

Sa më shumë një person të besojë tek të tjerët, aq më shumë zhgënjime dhe turp do të përjetojë. Kush beson në pasuri, shëndet ose status — do të humbasë kur këto do të zhduken. Vetëm ata që në zemër janë të lidhur me Allah, do të jenë të qetë në çdo provë. Një musliman i vërtetë duhet të trajtojë mirësitë botërore si një mjet për të afëruar Allahut, për të ndihmuar të tjerët dhe për të ruajtur vlerën e vet. Gjërat duhet të na shërbejnë, jo ne atyre. Largimi nga tepërmatjet nuk është vetëm largim nga ngarkesa fizike, por edhe lehtësim për shpirtin dhe liria e zemrës për dashurinë vërtetë ndaj Allahut dhe kujdesin për jetën e përjetshme.

Mosha, dobësia, mundësitë e kufizuara — këto nuk janë pengesa. Madje edhe një fjalë e mirë, një këshillë e sinqertë, një dua e heshtur për të tjerët — kjo është pjesë e thirrjes së madhe (da'wa) që mund të bëhet urë drejt shpëtimi në Ditën e Gjykimit. Përgatitja për pleqëri duhet të fillojë nga rinia: forcimi i besimit, kultivimi i durimit, mësimi i kënaqësisë. Duhet të besojmë vetëm në Allah dhe jo të ndërtojmë jetën rreth njerëzve ose gjërave. Duhet të kontrollojmë gjërat, jo të lejojmë që ato të na kontrollojnë. Paraja dhe pronat janë mjete, jo qëllime. Shërbyerja e Ummes përmes udhëzimeve, thirrjes dhe veprimeve të mira është rruga drejt shpërblimit të përjetshëm.

Një nga mësimet kryesore të Islamiut është kujtesa se asgjë në këtë botë nuk na përket vërtet. Çdo gjë që kemi — shëndeti, pasuria, koha, madje edhe të dashurit tanë — është një amanet (i dërguar për një kohë) nga Allah. Akumulimi i gjërave materiale shpesh bën që një person të mendojë se po fiton pavarësi. Por në realitet, lidhja e tepërt me gjërat materiale dhe pasurinë e bën një person të burgosur. Ata fillon të jetojnë për të ruajtur, shumëzuar dhe mbrojtur pasuritë e tyre. Kjo është një formë të fshehtë e skllavërisë brenda. Islami na thërret të përdorim pasuritë për t'u shërbyer Allahut dhe për ndihmën e të tjerëve, jo për kënaqësinë e dëshirave personale.

Paraja si mjet, jo si qëllim. Në ekonomikën islame, paraja shihet si një mjet për të arritur qëllime më të larta, si ndihma për të paaftët dhe zhvillimin e shoqërisë. Zakati (sadakaja e detyrueshme) — një nga pesë shtyllat e Islamiut — mëson muslimanët të ndajnë pasuritë e tyre me të tjerët. Kjo jo vetëm që pastron shpirtin nga lakmia, por edhe na kujton se të gjitha mirësitë i përkasin Allahut dhe njeriu është thjesht një depozitar i përkohshëm. Profeti Muhamedi (paqe dhe baraka mbi të) e paralajmëronte bashkëmoshatarët e tij kundër dashurisë për pasuri, duke thënë: "Dy ujka që lirohen në një grup dele janë më pak të rrezikshëm për to sesa dashuria për pasuri dhe famë për besimin e një personi" (at-Tirmidhi). Ky hadith nënvizon se lidhja me mirësitë botërore mund të dobësojë lidhjen tonë me Allahun.

Ndërgjegjësimi për karakterin e përkohshëm të kësaj bote. Islami na kujton vazhdimisht se kjo botë është vetëm një vend banimi i përkohshëm dhe jeta e vërtetë fillon pas vdekjes. Në Kuran thuhet: "A e pëlqeni jetën e kësaj bote më shumë se jetën e tjetër? Megjithatë, kënaqësia e jetës së kësaj bote është e vogël në krahasim me jetën e Ardhshme." (Sureja At-Tawba, 9:38). Ky ndërgjegjësim na ndihmon të vendosim prioritetet e duhura: në vend që të ndjekim suksesin material, ne synojmë për përsosmëri shpirtërore.

Përgatitja për pleqëri nuk është vetëm siguria materiale, por edhe zhvillimi shpirtëror. Islami na mëson të jemi mirënjohës për atë që kemi dhe të mos ngjitemi për atë që mund të humbasim. Çelësi është të kuptojmë se gjithçka në këtë botë është e përkohshme dhe jeta e vërtetë fillon pas vdekjes. Nëse ndjekim këto parime, ne mund të përballim pleqërinë me një ndjenjë kënaqësie dhe besimi, duke ditur se kemi bërë gjithçka të mundshme për t'u përgatitur për jetën e përjetshme.

Të kuptuarit se gjërat materiale janë vetëm shoqërues të përkohshëm ndihmon një muslimani të ruajë qëllimet e pastërta, të jetë më lehtë dhe të jetë i gatshëm dhe i kompasionuar. Kur një person lirohet nga lidhja me materialet, ai fillon të përdor energjinë e tij për gjëra të rëndësishme: përhapjen e njohurive, thirrjen drejt mirësisë (da'wa), ndihmën e të paaftëve dhe udhëzimin e rinisë. Qëllimi për të shkruar vepra, libra dhe artikuj, për të ndarë njohuri të dobishme dhe për të udhëzuar njerëzit është një shembull i bukur i suneve të gjallë të Profetit ﷺ. Një nga format më të respektuara të sadakas së përhershme (sadaqah jariyah) është njohuria e ndarë që vazhdon të sjell fryt.

Profeti ﷺ tha: "Kur një person vdes, veprimet e tij ndalojnë, përveç tre: sadaka e vazhdueshme, njohuria që përdoret dhe një fëmijë i drejtë që bën dua për të." (Muslim, 1631). Përgatitja e vërtetë për vitet e fundit të jetës nuk është akumulimi i pasurive, por akumulimi i besimit. Nuk është lidhja me gjërat, por liria e zemrës për të takuar Allahun. Nuk është besimi tek njerëzit, por shpresimi tek Zoti i Botëve.

O Allah, na forco në Verën, Na jep berkat në veprimet tona dhe na bëjë nga ata që takojnë fazën e fundit të jetës me besim, mirënjohësi dhe qetësi. Na jep të gjithëve mençuri për të jetuar vitet e mbetura në besim, nder, pavarësi nga njerëzit dhe varesi plotë nga Vetëm Ti. Ameen!