Греция мусульманская... / Greqia ёshtё Myslimane...
Афинская мечеть (греч. Ισλαμικό Τέμενος Αθηνών) — единственная действующая мечеть в Афинах, столице Греции
Расположена в районе Вотаникос. Проект выполнило архитектурное бюро Александроса Томбазиса. Мечеть не имеет минарета и громкоговорителя для призыва мусульман на молитву. Вместимость мечети 350 человек, в том числе мужского зала — 300 и женского зала — 50 человек. Официальное открытие состоялось 2 ноября 2020 года. Является первой мечетью в Афинах после Греческой революции 1821—1829 гг.
После создания в 1832 году королевства Греция строительство мечетей в греческой столице было запрещено; здания сохранившихся в центре Афин исторических мечетей Дзистаракис и Фетхие-джами использовались для различных целей и превращены в настоящее время в выставочные пространства. По оценке председателя Мусульманского союза Греции Эль Гадура, в городе с населением 4 млн человек проживают 500 тысяч мусульман. По оценке министра образования и по делам религий Греции Костаса Гавроглу число мусульман в стране составляет от 150 тысяч до 200 тысяч человек, включая «греческих граждан, мигрантов, беженцев и людей, посещающих Грецию в туристических или деловых целях». В городе действует около сотни нелегальных молельных комнат. Официальные мечети в Греции существуют только в Западной Фракии, где проживает мусульманское меньшинство.
В 2006 году по инициативе министра образования и по делам религий Мариэтты Яннаку парламент Греции одобрил закон о создании мечети. В 2013 году было принято решение о выделении 846 тысяч евро на строительство мечети и премьер-министр Греции Антонис Самарас поручил министерству транспорта организовать конкурс на строительство мечети. Был выделен участок площадью 600 м² на территории ныне не используемой стоянки автомобилей Военно-морских сил Греции.
Против строительства выступил митрополит Пирейский Серафим (Мендзелопулос) и обратился в Госсовет. В августе 2016 года парламент Греции одобрил строительство. В октябре начались акции протеста на территории строительства, в начале ноября подразделение полиции особого назначения арестовало 15 активистов. В мае 2017 года парламент Греции одобрил возобновление строительства и закон об административном совете мечети («Διοικούσα Επιτροπή Ισλαμικού Τεμένους Αθηνών»), назначаемом министерством образования. Административный совет будет избирать имама. Весной 2019 года строительство было завершено и административный совет избрал имамом грека марокканского происхождения Мохамеда Заки (Σιντί Μοχάμεντ Ζακί). 7 июня 2019 года мечеть посетил министр образования и по делам религий Греции Костас Гавроглу в сопровождении СМИ и представителей мусульманских общин. Из-за пандемии COVID-19 были перенесены тендеры на различные услуги. 2 ноября 2020 года состоялось официальное открытие мечети.
Как жили и живут потомки османских мусульман
Греция продолжает оставаться уникальной страной, в которой сохранилась община османских мусульман, пользующаяся немыслимыми для других последователей ислама в ЕС правами. Но их проблемы омрачают отношения Афин с Анкарой.
Присутствие ислама на Балканах, без сомнения, исторически очень тесно связано с Османской империей, против которой в 1821 году восстали греки. Неудивительно, что оформившееся институционально к 1831 году греческое национальное государство унаследовало османские институты в отношении мусульманских общин.
В определенном смысле между христианским государством и его мусульманским меньшинством в новых условиях установились отношения, которые повторяли прежнюю османскую практику, но с поменявшимися ролями.
Греческое православие с самого начала было и до сих пор является главной религией страны. Но, помимо православных, в стране были и другие религиозные конфессии, даже несмотря на политику геноцида, о которой мы упомянули вкратце в конце прошлой статьи. Католики, евреи и мусульмане стали меньшинствами под защитой закона, а их безопасность гарантировалась великими державами того времени — Россией, Британией, Францией.
После аннексии Фессалии (1881 г.), Крита и Новых земель (1913) и Фракии (1920) ислам постепенно стал самой важной религией меньшинств в Греции, вплоть до обмена населением между Грецией и Турцией в 1923 г. Насильственное изгнание, добровольная миграция и обмен населения резко повлияли на демографию и экономику, как и социально-политические отношения на Балканах во времена агрессивного национализма. В этом контексте присутствие ислама в Греции значительно уменьшилось. Впрочем, оно все равно немного увеличилось после аннексии Додеканеса (1947 г.) — последний раз, когда менялся территориальный статус Греции.
Ислам имел ограниченное присутствие в Греческом королевстве в течение первых 50 лет существования государства. В 1881 году произошло крупное территориальное расширение с присоединением Фессалии и части Эпира. Оно продолжилось в Балканские войны (1912-1913), когда Османская империя потеряла свои владения в Румелии. Чтобы управлять этими территориальными приобретениями, Греция признала особые права меньшинств и институциональную автономию мусульманских общин.
Крит тоже под защитой великих держав получил политическую автономию в Османской империи. В течение этого промежуточного периода статус Критского государства предполагал сложную правовую базу для мусульманской общины острова до вхождения в состав Греческого королевства в 1913 году.
Об относительно недавнем массовом притоке мусульманских мигрантов в Грецию — процессе, который продолжается по сей день — мы говорили в прошлой статье. А сейчас мы подробнее присмотримся к общине, которая по праву считается наследием Османской империи, неразрывно связанной многие века с историей Балкан.
Новая Греция: почти без мусульман
Для большинства греческих повстанцев, уничтожавших исламское наследие своей страны и и мусульманских соотечественников, вряд ли вообще вставал вопрос о месте ислама в будущей Греции. Они хотели избавиться от любого напоминания о мусульманах.
Согласно постановлению, принятому Третьим Национальным собранием в 1826 году, «турки не должны иметь собственности или жилья в Греции». Тем не менее, какая-то малая часть мусульман оставалась в стране, и поскольку рабство было запрещено первыми проектами конституции, их нельзя было поработить. А значит, они должны были стать гражданами.
Сейчас некоторые греческие историки пишут, что первым настоящим вызовом для «возрожденного» греческого государства стал вопрос о том, как применить демократические принципы эпохи Просвещения к этно-религиозной общине «других», то есть к тем, чья идентичность не считалась частью новой суверенной нации. В реальности, конечно, никакие правовые средства не могли эффективно защитить тех, кого считали врагами в период потрясений.
По оценкам исследователей, не более 11500 мусульман оставались в Греции в 1828 году и, вероятно, намного меньше осталось после окончательного учреждения греческого государства в 1830 году, получив греческое гражданство.
Протоколы, подписанные в Лондоне в 1829, 1830, 1831 и 1832 годах, и Стамбульский конвент (1832 г.) отражали требование великих держав защитить положение мусульман, живущих в зарождающемся греческом государстве. Греция взяла на себя обязанность считать равными всех своих граждан, независимо от вероисповедания, и предоставить им равный доступ к государственным прерогативам и должностям. Франция и Великобритания были гарантами этих положений.
Мусульмане, получившие греческое гражданство, имели право на полную безопасность их личности и имущества, хотя земли султана и поместья некоторых частных лиц экспроприировали в пользу государства. Более того, законы требовали, чтобы мусульманам, которые хотели эмигрировать в Османскую империю, компенсировали стоимость их оставшегося имущества.
Эти меры часто вызывали негативную реакцию у греков, но деваться им было некуда. К тому же религиозную свободу всех граждан Греции подтвердил первый король Греции Отто I, обязавший всех номархов (губернаторов) провинций следить за обеспечением свободы вероисповедания.
Сейчас сложно сказать, насколько действительно соблюдались эти правила. Но, учитывая, что мусульман осталось очень мало, попытка православных греков гомогенезировать новое греческое государство, избавившись от «турок», в целом удалась.
До 1881 года единственная компактная мусульманская община проживала в Халкиде на острове Эвбея, и все что про них известно, это то, что они были гражданами Греции, но испытывали проблемы с сохранением имущества. Этот первый период, когда мусульмане никак не выделялись в качестве отдельной группы, закончился в 1881 году с аннексией Фессалии.
Расширение: мусульмане как признанное меньшинство
В 1881 году, через несколько лет после русско-турецкой войны, Османская империя и великие державы подписали Стамбульскую конвенцию, которая определила новую греко-османскую границу. В состав Греции теперь входили большая часть Фессалии и Арта, а вместе с тем увеличилось ее мусульманское население — примерно на 40 000 человек, в основном туркоязычных мусульман, но включая также небольшое число албанцев.
Именно с этого момента начинается период последовательных и детальных международных обязательств Греции в отношении ее мусульманских общин. Договор объявлял, что мусульмане вместе со всеми другими «гражданами Греции по рождению» будут пользоваться равными гражданскими и политическими правами.
В течение трех лет мусульманам аннексированных территорий было предоставлено право выбора между греческим и османским гражданством. Если мусульмане решали принять османское гражданство, они должны были покинуть Грецию. Мусульмане получали полную свободу вероисповедания и, более того, теперь греческое государство должно было уважать существующие внутренние структуры нехристианских религиозных общин (мусульман и евреев).
Греческое правительство признавало главой мусульманских общин местных муфтиев, которые вместе с мусульманской элитой управляли вакфами, школами и другими общинными учреждениями. Часть земли осталась в собственности османского султана и приносила ему значительный доход.
Несмотря на существенные уступки греческого государства, количество мусульман продолжало сокращаться. Социальные и экономические факторы, а также отсутствие безопасности вели к постепенной миграции мусульман из Фессалии после 1882 года, и особенно после греко-османской войны 1897 года. Согласно переписи населения 1907 года, в Фессалии осталось лишь 2795 мусульман из общего числа 3 516 по всей Греции. Тем не менее, модель отношений между мусульманской общиной и греческим государством, заложенная в конвенции, так или иначе продолжает оставаться в силе до наших дней.
Еще более сложным был статус 80 000 мусульман Крита, который в 1898-1913 годах был автономным государством в составе Османской империи. Нормативно-правовой базой статуса мусульман занимался Элефтериос Венезелос, будущий премьер-министр Греции. Он пытался утвердить равенство христиан и мусульман, и его даже обвиняли в том, что он работает в пользу мусульманского меньшинства.
Впрочем, никакого реального равноправия не случилось — единственной государственной религией было объявлено греческое православие, единственным языком греческий (он был родным языком для большинства мусульман тоже), а межэтническая напряженность выталкивала мусульман с Крита. В 1909 году Крит объявил себя частью Греции, что не было признано никем (включая саму Грецию) до 1913 года. Но оставшиеся мусульмане по-прежнему пользовались прежними правами вплоть до обмена населением в 1923 году.
Еще большие территориальные приобретения Греции в результате Балканских войн 1912-1913 года — Эпир, Эгейские острова, Крит и Македония — привели к самому существенному увеличению мусульманского населения. Особенно много мусульман жило в Македонии. Почти 40% населения Северной Греции стало мусульманским.
Первоначальной реакцией на новую ситуацию со стороны греческих политиков была не ассимиляция, а попытка сохранить регулируемое сосуществование при условии лояльности мусульман греческим властям. То есть сохранение османских миллетов (этноконфессиональных сообществ), но с поменявшимися ролями.
После 1913 года национальным идеалом стало уже не создание чисто эллинской Греции, но основание большого эллинского государства, в котором многие «чужеродные» элементы (в первую очередь мусульмане, но также славяне, евреи, албанцы и другие) должны были сосуществовать с православным эллинским. Проще говоря, Греция становилась своего рода мини-империей, и это вносило коррективы в идеал национального государства.
Венизелос, будущий лидер Греции и ключевой строитель греческой политики в отношении меньшинств, еще в парламенте Крита выражал мнение о месте мусульман в Греции:
«Греческие мусульмане должны быть связующим звеном между Грецией и мусульманами других стран, поскольку последние будут отделены от Османской империи. Греции следует подумать о том, чтобы завоевать доверие балканских мусульман путем предоставления политических прерогатив... Греческое королевство будет расширяться к северу за счет масс нового мусульманского населения... В этом отношении Греция станет, среди прочего, мусульманской державой, как Россия или Англия. Греция, в силу своего исторического прошлого и ее связей с мусульманами, однажды станет мусульманской державой, в которой мусульмане будут жить довольными».
Прибытие греческой армии и создание греческой администрации мусульманскими жителями так называемых «Новых земель» было встречено без энтузиазма. Многие эмигрировали в Османскую империю. При этом они столкнулись с преследованием и грабежами от рук греческих войск или христианских жителей.
Мусульмане бежали из Греции не только во время войн, но и в первые годы греческой администрации. Впрочем, после войны новые греческие власти старались уважать институты мусульман, и в целом их самоорганизацию — муфтии по-прежнему возглавляли общины мусульман, хотя и старались ограничить автономию в образовательных и религиозных вопросах.
Однако, в соответствии с духом времени той эпохи, главным импульсом строителей национальных государств было сначала приобрести как можно больше того, что составляло (воображаемую) «национальную территорию», а затем «национализировать» ее, сократив присутствие меньшинств. Греческие политики испробовали несколько стратегий национализации.
Во-первых, они пытались деосманизировать греческих мусульман, создать для них особую эллинско-мусульманскую идентичность. Это было не так уж и трудно, если речь шла о грекоязычных мусульманах, но в случае с албанцами или турками это было гораздо сложнее, так как свое национальное сознание пробуждалось и у них.
Во-вторых, насилие и дискриминация продолжали гнать мусульман со своей земли в Османскую империю. Только из Македонии в этот период бежали около 80 000 мусульман. А в годы перед Первой мировой войной Афины и Стамбул начинают серьезно обсуждать идею обмена населением — православных греков Измира и Фракии должны были поменять на мусульман Македонии. Обмен так и не случился из-за начавшейся Первой мировой войны.
По окончании греко-турецкой войны 1919-1922 годов Лозаннская конференция установила новую эру в отношениях двух соседей. Идею обмена населением предложил на Парижской конференции в 1919 году Элефтериос Венизелос, вспомнивший о том, что в 1914 году османское и греческое правительства уже договорились об этом. К 1923 году обе страны, уставшие от войны, стремились к внутренней политической стабильности, а значит к национальной гомогенности.
Лозаннская конференция, подписанное соглашение и обмен населением заслуживают отдельного долгого разговора. Здесь достаточно будет указать, что Лозаннское соглашение де-юре установило то, что уже давно стало фактической реальностью для сотен тысяч мусульман и христиан в военные годы.
Мусульманское население было вынуждено бежать из Греции, а Лозаннский договор привел к переселению последних оставшихся мусульман (около 400 000) в Анатолию. В то же время из Анатолии в Грецию было переселено как минимум 900 000 православных греков, причем в их число включались и туркоязычные православные христиане Каппадокии.
Но в соглашении были и исключения, те общины, которым позволили остаться. Так в Турции переселения смогли избежать жители нескольких островов в Эгейском море и греки Стамбула, включая Фенер (Фанар).
Западная Фракия: последние османы Греции
Сегодня именно Западная Фракия остается тем самым последним осколком османской цивилизации в Греции. Кроме того, это еще и единственный регион в Европе, где официально принято исламское право. И хотя в ее отношении продолжают действовать условия Лозаннского договора, сегодня мусульманская община Западной Фракии все чаще становится камнем преткновения в отношениях между Анкарой и Афинами.
Западная Фракия в настоящее время состоит из трех административных провинций на северо-востоке страны: Ксанти (İskeçe - на турецком), Родопи со столицей в Комотини (Gümülcine) и Эврос со столицей в Александруполисе (Dedeağaç). Более 150 000 жителей региона это мусульмане, в основном турки, но также помаки (болгароязычные славяне-мусульмане) и цыгане.
Вообще зачастую этническая идентичность жителя Фракии может быть многослойной и сложной — один и тот же человек может считать себя греком, турком и помаком одновременно, не видя в этом никаких противоречий.
Согласно статьям 37-45 Лозаннского договора (1923 г.), греческое и турецкое правительства обязаны защищать соответствующие меньшинства на своих территориях. Они согласились обеспечить равенство перед обществом, защиту жизни и свободы, свободное использование любого языка, свободное исповедание религии, право создавать свои общественные учреждения и школы и контролировать их, право преподавать на своих родных языках, свободу обучения, передвижения и все другие права, которыми пользуется большинство в их странах.
Если быть более точным, все эти гарантии были упомянуты (в статьях 37-44) в отношении греческого меньшинства в Стамбуле, а последняя гарантия (статья 45) коротко, но в равной степени обязательно заявляла, что те же права должны признаваться Грецией в отношении своего мусульманского меньшинства.
Следует отметить, что в Турции многие считали и продолжают считать, что эти статьи не учитывали разницу в состоянии меньшинств. Лозаннский договор гарантировал политические и культурные права, но не давал экономические гарантии. Считается, что в отношении зажиточного христианского меньшинства эти права были не столь актуальны, как в отношении фракийских турок, которые были гораздо беднее.
Тем не менее, гарантии культурного и политического характера позволили фракийским мусульманам сохранить свою общину, как, пожалуй, не удалось никакому другому пост-османскому сообществу. Какие бы правительства в Греции не менялись — даже в период Второй мировой войны или в правление хунты «черных полковников» мусульмане Фракии пользовались такими правами, которыми не обладала ни одна мусульманская община в Европе.
Более того, в самой Греции такими правами не обладали ни албанцы Эпира, ни турки Додеканесских островов, ставших частью Греции в 1947 году. Выезжающие за пределы Западной Фракии мусульмане региона также не пользуются каким-то особым статусом, не говоря уже о недавних мигрантах из стран Азии и Африки.
Шариатский оазис в ЕС
Сегодня Греческая Республика остается единственным государством-членом ЕС, которое уже более века обеспечивает применение законов шариата — тех его положений, которые касаются вопросов личного и семейного права — на своей территории. Законодательство, используемое муфтиями Фракии, основывается по-прежнему на османских законах.
Мусульмане Фракии не имеют и не имели проблем с ношением хиджаба, вроде тех, что возникают в некоторых странах Западной Европы. Даже те фракийцы, что проходят службы в греческой армии и приносят присягу на Коране, обеспечиваются халяльным питанием, возможностью совершения молитвы и соблюдения поста в месяц Рамадан.
Впрочем, в 2018 году в Греции вступил в силу закон, который изменил прежний статус шариатских судов. Согласно закону, теперь фракийские турки могут отказаться от обращения к исламскому праву и вместо этого обратиться к внутреннему гражданскому праву Греции. В то же время новый закон уважает право на применение законов шариата при условии взаимного согласия сторон.
Решение парламента было принято в связи с тем, что в том же году Европейский суд по правам человека (ЕСПЧ) принял решение по жалобе, поданной против Греции 67-летней вдовой Хатиджей Моллой Салли, которая спорила о наследстве своего покойного мужа с его родственниками.
Когда Салли обратилась к светскому суду в Греции, она сначала выиграла дело. Но верховный суд Греции в 2013 году постановил, что только муфтий имеет право решать вопрос о праве наследования мусульман. В итоге Салли добралась до ЕСПЧ и выиграла там решение в свою пользу.
Естественно, принятие нового закона по сути ограничивает столетнюю правовую традицию Западной Фракии. Если всякий, кто считает, что шариатское право несправедливо в его отношении (как считала Салли), будет отказываться от рассмотрения дела муфтиями, то вся правовая система теряет свою способность принуждать к выполнению судебных решений.
Но это не единственная проблема в Западной Фракии, из-за которой возникают разногласия между Турцией и Грецией.
Проблемы
Серьезным спорным вопросом между двумя странами является отрицание Грецией этнической идентичности турок Фракии. В Лозаннском договоре ни слова не сказано о турецком меньшинстве, там упоминается мусульманское меньшинство. В 1923 году понятия «мусульмане» и «турки» были практически синонимами, по меньшей мере в Греции, да и в самой Турции тоже, если речь шла о балканских мусульманах (а не об арабах например).
Более того, именно Греция в 1950-х годах обязала называть меньшинство «турками», и, например, мусульманские школы назывались прямо «турецкими школами».
Со временем, в разгар Кипрского конфликта и опасаясь турецкого национализма, власти Греции изменили свою политику и, таким образом, стали называть это меньшинство «мусульманским меньшинством». Греция также начала запрещать ассоциации, имеющие в названии прилагательное «тюркский / турецкий».
Турки Фракии обращались с исками в ЕСПЧ, который вынес три постановления о том, что запрет турецких НПО, в названии которых содержится прилагательное «турецкий», является дискриминационным и противоречит свободе ассоциации. В одном случае было решено, что Греция также нарушила право на справедливое судебное разбирательство.
Однако Греция не выполняет эти решения. Нынешняя греческая политика направлена на создание «эллинско-мусульманской» идентичности, то есть общины греков-мусульман. Такая политика находит свой отклик у части мусульман, которые говорят на помакском и греческом языках.
Они считают проблемой как раз намеренную «туркизацию» прошлых лет, когда все мусульманское население автоматически считали турецким и когда в турецких школах даже помаков и греков обучали турецкому языку как родному. И все же большинство фракийских мусульман имеют отчетливо турецкую идентичность сегодня.
Другая важнейшая проблема — это положение муфтиев и имамов. Турция настаивает на том, что Греция должна соблюдать 11-ю статью Афинского мирного договора, которая гласит о том, что «каждый муфтий будет избираться выборщиками-мусульманами в их соответствующих областях юрисдикции».
Однако в 1990 году, в нарушение положений Афинского договора, Греция обнародовала президентский указ, в котором излагались положения о назначении муфтиев губернаторами провинций. Впоследствии не только греческие власти назначали муфтиев против воли мусульманского меньшинства, но и избранные муфтии подвергались судебным процессам и тюремному заключению.
Покойный Мехмет Эмин Ага, бывший муфтий Ксанти, избранный турецким меньшинством Западной Фракии, много раз подвергался несправедливому суду и был заключен в тюрьму. В январе 1995 года апелляционный суд Ларисы в Греции приговорил муфтия к десяти месяцам по обвинению в «узурпации титула муфтия», а затем его отправили в тюрьму Ларисы.
В ходе последующих судебных процессов по аналогичным обвинениям Мехмет Эмин Ага был приговорен к 8 годам лишения свободы. Международная правозащитная организация Amnesty International объявила его «узником совести» 24 февраля 1998 года.
В том же духе 21 октября 1996 года г-н Ибрагим Шериф, муфтий Комотини, избранный в 1990 году представителями турецкого меньшинства, был осужден за узурпирование должности, поскольку он использовал титул муфтия. Он был приговорен к шести месяцам лишения свободы, но после обжалования был освобожден. В марте 2018 года он опять был привлечен к суду властями по обвинению в узурпации титула муфтия, после того как он присутствовал на церемонии обрезания в 2016 году.
В настоящее время избранные муфтии Комотини и Ксанти все еще не признаны правительством Греции. Де-факто, в мусульманской общине Западной Фракии царит двоевластие. С одной стороны, есть назначенные и признанные государством муфтии, которые, кстати, и проводят политику «эллинизации» мусульманской общины. Их не признает большая часть общины, но они пользуются преференциями Афин. А с другой стороны, есть признанные в общине, но не признанные государством избранные муфтии.
Со своей стороны Афины объясняют свою политику назначения муфтиев именно тем, что муфтии — это не только духовные лица, но и фактически судьи, а судей в Греции назначает государство. При этом греки ссылаются на Турцию, где главу Диянета (Управления по делам религии) назначает государство. Впрочем, если Западная Фракия имеет хоть каких-то духовных лидеров, то мусульмане Родоса не могут избрать муфтия с 1990 года.
Еще одна проблема, экономическая, упоминалась уже выше. Согласно официальным отчетам Лозаннской мирной конференции, в то время как в начале 1920 года турецкое меньшинство Западной Фракии владело 84% земель в Западной Фракии, сегодня эта доля упала ниже 25%. Предоставление сверхвыгодных кредитов гражданам греческого происхождения для поощрения покупки недвижимости у членов турецкого меньшинства, экспроприации, объединения земель (анадасмос), непризнание османских прав на землю, конфискации турецкой собственности, заселение в регионе греков из бывшего Советского Союза привели к потере земли и недвижимого имущества турками.
Среди других претензий Анкары к Греции — вмешательство в управление мусульманскими вакфами, лишение гражданства, отсутствие обучения на родном языке (особенно на островах Эгейского моря, Родосе и Косе), отсутствие религиозных уроков (у турок Додеканесских островов) и пренебрежение османским турецко-мусульманских историческим наследием — мечетями, медресе, тюрбе и так далее.
Все эти проблемы в итоге приводят к тому, что сегодня мусульманская община Греции, оставшаяся здесь жить после окончания османского владычества — в регионах Западной Фракии и островов в Эгейском море — не стала мостом дружбы между двумя странами, как на то надеялись многие турки и греки. Впрочем, положение мусульманской общины Фракии во многом стало лишь следствием других, куда более горячих проблем в отношениях Греции и Турции.
Али Нуриев
Греческий муфтий призвал Турцию к репрессиям против христиан и пригрозил Греции
Избранный греческими мусульманами муфтий Ксанти (Искече) Ахмет Мете в интервью турецкому государственному агентству "Анадолу" обвинил Грецию в угнетении турок и мусульман, проживающих в Западной Фракии, сообщает 18 октября турецкая газета Daily Sabah.
Ахмет Мете заявил: "Греческая сторона отрицает права меньшинства, которое ей доверяет, и прилагает согласованные усилия для попрания их прав".
По словам муфтия, турецкое мусульманское меньшинство в Западной Фракии "истекает кровью" со времён Османской империи, а циркуляр властей Греции, выпущенный для обучения учащихся из числа меньшинств в своих школах во время пятничной молитвы, является последним примером угнетения. По его мнению, офисы муфтиятов играют очень важную роль в обеспечении единства и солидарности меньшинства в Западной Фракии, поэтому "греческое государство, конечно, знает об этом. Последнее учреждение, которое оно хочет получить — это муфтии".
В своём интервью Ахмет Мете пригрозил Греции территориальными потерями: "(Греция), вероятно, считает эти земли, купленные без войны, дешёвыми. Она игнорирует волю народа и вместо этого полагается на поддержку Европейского союза".
Греческий муфтий также призвал Турцию отомстить Греции с помощью репрессий против христиан: "Должен применяться принцип взаимности. Турция на основе взаимности должна использовать силу государства, чтобы отнять у проживающих там христиан права так же, как они были отобраны у нас, и дать им те же права, которые мы имеем здесь, для того чтобы мы могли стоять здесь. Мы будем терпеть столько, сколько сможем, но мы не можем бороться с государствами… Мы по-прежнему полны решимости защищать наши мечети, которые являются нашими последними крепостями, но то, что мы можем себе позволить, несомненно. Выборы священников происходят там, в церкви, и, если Турция примет это, Греция также должна принять это. Если Греция не примет это, Турция должна ответить взаимностью, но с этого момента все наладится, две общины начнут жить здесь по-прежнему".
Ахмет Мете в своём интервью затронул межнациональные отношения: "Люди, возглавляющие мусульманское турецкое меньшинство Западной Фракии, подвергаются угрозам и оскорблениям, и мы предстаём перед судом на глазах у нашего народа. Хотя мы должны позаботиться о некоторых из них, остальная ответственность ложится на отечество… В Западной Фракии есть турецкость. Способ сохранить эту турецкость — это знать, поддерживать и говорить об этом".
В Греции муфтия приговорили к тюрьме за проведение джума-намазов
В Греции мусульманского лидера приговорили к тюрьме за выполнение своих духовных обязанностей в религиозной общине.
Избранный верующими муфтий города Ксанти в Западной Фракии Ахмет Мете был приговорен к 15 месяцам тюрьмы с 3-летней отсрочкой исполнения приговора за «нарушение общественного порядка посредством сеяния общественной розни», сообщает IslamNews со ссылкой на Daily Sabah.
Мете намерен оспорить приговор, так как считает обвинения абсурдными. Предыстория такова – в 1991 году Греция взяла на себя полномочия по назначению муфтиев, отняв это право у мусульманской общины в нарушение международного законодательства.
Большинство турецких мусульман во Фракии не признает муфтиев-назначенцев властей, и религиозная община продолжает самостоятельно избирать «неофициальных муфтиев». Ахмет Мете стал избранным муфтием, за что и поплатился свободой.
Ахмет Мете – не первый турецкий муфтий, избранный мусульманами Греции. В ноябре 2019 года Ибрахим Шериф был приговорен к 80 дням тюрьмы за то, что проводил джума-намаз на правах «народного» муфтия.
Анкара осудила решение Греции об аресте муфтия греческого города Ксанти Ахмета Мете, обвиняемого «в нарушении общественного порядка».
«Данное решение является еще одним проявлением правового давления и политики запугивания со стороны Греции в отношении муфтиев, избранных турецким меньшинством Западной Фракии», - говорится в сообщении МИД Турции.
Ранее суд в Салониках приговорил Мете к 15 месяцам тюремного заключения с отсрочкой приговора на три года. Согласно вердикту, священнослужитель отправится в тюрьму для отбывания наказания, если он совершит правонарушение в течение следующих трех лет.
Выступая на заседании Партии дружбы и равенства (DEB) в 2016 году, Мете указал на схожесть председателя партии Мустафы Чавушоглу с основателем Турецкой Республики Северного Кипра Рауфом Денкташем, за что был обвинен в «нарушении общественного порядка путем разжигания розни среди людей».
В МИД Турции выразили надежду на то, что несправедливое решение будет отменено на следующих этапах судебного процесса.
«Вновь призываем Грецию положить конец репрессивным действиям, которые нарушают основные права и свободы турецкого меньшинства Западной Фракии и избранных им муфтиев», - говорится в сообщении.
В ведомстве отметили, что в Анкаре продолжат наблюдать за соблюдением прав турецкого меньшинства Западной Фракии, гарантированных международными соглашениями и конвенциями.
Как добраться в Грецию?
Например:
Рейс A3 971 Тирана – Афины авиакомпании Aegean Airlines (Эгейские Авиалинии)
Аэропорт Тирана (Ринас) TIA - Аэропорт Афины (Элефтериос Веницелос) ATH
Вылет - 10:05 / Прилет - 12:15 / Время в пути 1h:10m
Разница во времени Албании с Грецией 1 час.
Greqia është Myslimane...
Xhamia Athinase (greqisht: iσλαμικό τέμενος Αγηνών) është xhamia e vetme funksionale në Athinë, kryeqyteti I Greqisë. Ajo ndodhet në zonën Votanikos. Projekti u krye nga byroja arkitektonike E Alexandros Tombazis. Xhamia nuk ka një minare dhe një altoparlant për thirrjen E Muslimanëve në lutje. Kapaciteti i xhamisë është 350 njerëz, duke përfshirë sallën e burrave — 300 dhe sallën e grave — 50 njerëz. Hapja zyrtare u zhvillua më 2 nëntor 2020. Është xhamia e parë në Athinë pas Revolucionit grek të 1821-1829.
Pas krijimit të Mbretërisë Së Greqisë në 1832, ndërtimi i xhamive në kryeqytetin grek u ndalua; ndërtesat e xhamive historike Dzistarakis dhe Fethiye-jami të ruajtura në qendër të Athinës u përdorën për qëllime të ndryshme dhe tani janë kthyer në hapësira ekspozuese. Sipas kryetarit të Bashkimit Mysliman të Greqisë, El Gadour, 500 mijë Myslimanë jetojnë në një qytet me një popullsi prej 4 milionë banorësh. Sipas Ministrit të Arsimit dhe Çështjeve Fetare të Greqisë Kostas Gavroglou, numri i Myslimanëve në vend varion nga 150,000 deri në 200,000 njerëz, duke përfshirë "qytetarët grekë, emigrantët, refugjatët dhe njerëzit që vizitojnë Greqinë për qëllime turistike ose biznesi."Ka rreth njëqind dhoma lutjeje të paligjshme në qytet. Xhamitë zyrtare në Greqi ekzistojnë vetëm në Trakinë Perëndimore, ku jeton pakica Myslimane.
Në vitin 2006, me iniciativën e Ministres së Arsimit dhe Çështjeve Fetare Marietta Yannaku, Parlamenti grek miratoi një ligj për krijimin e një xhamie. Në vitin 2013, u vendos që të ndahen 846 mijë euro për ndërtimin e xhamisë dhe Kryeministri grek Antonis Samaras udhëzoi Ministrinë e Transportit të organizojë një konkurs për ndërtimin e xhamisë. Një ngastër 600 m2 u nda në territorin e parkingut tani të papërdorur të Marinës greke.
Mitropolit Serafim i Pireut (Mendzelopoulos) kundërshtoi ndërtimin dhe apeloi Në Këshillin E Shtetit. Në gusht të vitit 2016, Parlamenti grek miratoi ndërtimin. Në tetor, filluan protestat në vendin e ndërtimit, dhe në fillim të nëntorit, një njësi policore me qëllim të veçantë arrestoi 15 aktivistë. Në maj të vitit 2017, Parlamenti grek miratoi rifillimin e ndërtimit dhe ligjin për Këshillin administrativ të xhamisë ("Διοικοςσα Επιτροπή Ισλαμικος Τεμένους society for sports medicine") të emëruar nga Ministria e arsimit. Këshilli Administrativ do të zgjedhë një imam. Në pranverën e vitit 2019, ndërtimi u përfundua dhe këshilli administrativ zgjodhi Mohamed Zaki, një grek me origjinë Marokene (σιντί Μογάμεντ Ζακί), si imam. Më 7 qershor 2019, Ministri grek i Arsimit dhe Çështjeve Fetare Kostas Gavroglou vizitoi xhaminë, i shoqëruar nga media dhe përfaqësues të komuniteteve Myslimane. Për shkak të pandemisë COVID-19, tenderët për shërbime të ndryshme janë shtyrë. Hapja zyrtare e xhamisë u bë më 2 nëntor 2020.
Si jetuan dhe jetojnë pasardhësit E Muslimanëve Osmanë
Greqia vazhdon të jetë një vend unik në të cilin është ruajtur komuniteti I Myslimanëve Osmanë, duke gëzuar të drejta të paimagjinueshme për ndjekësit e Tjerë të Islamit në BE. Por problemet e tyre i lënë në hije marrëdhëniet E Athinës me Ankaranë.
Prania e Islamit në Ballkan është padyshim historikisht shumë e lidhur ngushtë me Perandorinë Osmane, kundër së cilës Grekët u rebeluan në 1821. Nuk është për t'u habitur që shteti kombëtar grek i institucionalizuar trashëgoi institucionet Osmane në lidhje me komunitetet Myslimane deri në vitin 1831.
Në një kuptim të caktuar, marrëdhëniet u vendosën midis shtetit Të Krishterë dhe pakicës Së tij Myslimane në kushtet e reja, të cilat përsëritën praktikën E mëparshme Osmane, por me role të ndryshuara.
Ortodoksia greke ka qenë dhe është ende feja kryesore e vendit që nga fillimi. Por përveç Ortodoksëve, në vend kishte edhe emërtime të tjera fetare, edhe përkundër politikës së gjenocidit, të cilën e përmendëm shkurtimisht në fund të artikullit të fundit. Katolikët, Hebrenjtë dhe Myslimanët u bënë pakicë nën mbrojtjen e ligjit dhe siguria e tyre u garantua nga fuqitë e mëdha të asaj kohe — Rusia, Britania, Franca.
Pas aneksimit të Thesalisë (1881), Kretës dhe Tokave të reja (1913) dhe Trakisë (1920), Islami gradualisht u bë feja më e rëndësishme e pakicës në Greqi, deri në shkëmbimin e popullsisë midis Greqisë dhe Turqisë në vitin 1923. Mërgimi i detyruar, migrimi vullnetar dhe shkëmbimi i popullsisë ndikuan në mënyrë dramatike në demografinë dhe ekonominë, si dhe në marrëdhëniet socio-ekonomikepolitike në Ballkan në një kohë nacionalizmi agresiv. Në këtë kontekst, prania e Islamit në Greqi është ulur ndjeshëm. Sidoqoftë, ajo ende u rrit pak pas aneksimit të Dodekanezit (1947) — hera e fundit që statusi territorial i Greqisë ndryshoi.
Islami kishte një prani të kufizuar në Mbretërinë greke gjatë 50 viteve të para të ekzistencës së shtetit. Në vitin 1881, pati një zgjerim të madh territorial me aneksimin e Thesalisë dhe një pjesë të Epirit. Ajo vazhdoi gjatë Luftrave Ballkanike (1912-1913), kur Perandoria Osmane humbi zotërimet e saj në Rumelia. Për të menaxhuar këto blerje territoriale, Greqia njohu të drejtat e veçanta të pakicave dhe autonominë institucionale të komuniteteve Myslimane.
Edhe kreta, nën mbrojtjen e Fuqive të mëdha, fitoi autonomi politike në Perandorinë Osmane. Gjatë kësaj periudhe të përkohshme, statusi i Shtetit Kretas mori një kornizë ligjore komplekse për komunitetin Mysliman të ishullit para se të bëhej pjesë e Mbretërisë greke në vitin 1913.
Ne folëm për fluksin masiv relativisht të fundit të emigrantëve Myslimanë në Greqi — një proces që vazhdon edhe sot e kësaj dite — në një artikull të mëparshëm. Dhe tani do të hedhim një vështrim më të afërt në komunitetin, i cili me të drejtë konsiderohet trashëgimia e Perandorisë Osmane, e lidhur pazgjidhshmërisht për shumë shekuj me historinë e Ballkanit.
Greqia e re: pothuajse pa Myslimanë
Për shumicën e rebelëve grekë, të cilët shkatërruan trashëgiminë Islame të vendit të tyre dhe bashkatdhetarëve Të tyre Myslimanë, çështja e Vendit Të Islamit në Greqinë e ardhshme vështirë se u ngrit fare. Ata donin të hiqnin qafe çdo kujtesë Të Muslimanëve.
Sipas dekretit të miratuar nga Asambleja E Tretë Kombëtare në 1826, "Turqit nuk duhet të kenë pronë ose strehim në Greqi."Sidoqoftë, një pjesë e vogël e Myslimanëve mbetën në vend dhe meqenëse skllavëria ishte e ndaluar nga draftet e para të kushtetutës, ata nuk mund të skllavëroheshin. Që do të thotë se ata duhej të bëheshin qytetarë.
Tani disa historianë grekë shkruajnë se sfida e parë e vërtetë për shtetin grek "të rilindur" ishte pyetja se si të zbatoheshin parimet demokratike të epokës Së Iluminizmit në bashkësinë etno-fetare të "të tjerëve", domethënë atyre identiteti i të cilëve nuk konsiderohej pjesë e kombit të ri sovran. Në realitet, natyrisht, asnjë mjet ligjor nuk mund të mbronte në mënyrë efektive ata që konsideroheshin armiq gjatë periudhës së trazirave.
Sipas studiuesve, jo më shumë se 11,500 Myslimanë mbetën në Greqi në 1828 dhe ndoshta shumë më pak mbetën pas themelimit përfundimtar të shtetit grek në 1830, pasi kishin marrë shtetësinë greke.
Protokollet e nënshkruara në Londër në 1829, 1830, 1831 dhe 1832, dhe Konventa E Stambollit (1832) pasqyruan kërkesën e Fuqive të mëdha për të mbrojtur pozicionin e Myslimanëve që jetonin në shtetin e sapolindur grek. Greqia ka marrë detyrimin të konsiderojë të gjithë qytetarët e saj të barabartë, pavarësisht nga feja, dhe t'u sigurojë atyre qasje të barabartë në prerogativat Dhe pozicionet Shtetërore. Franca dhe Britania e madhe ishin garantuesit e këtyre dispozitave.
Myslimanët që morën shtetësinë greke kishin të drejtë të siguronin plotësisht personin dhe pronën e tyre, megjithëse tokat e Sulltanit dhe pronat e disa individëve privatë u shpronësuan në favor të shtetit. Për më tepër, ligjet kërkonin që Myslimanët që donin të emigronin në Perandorinë Osmane të kompensoheshin për vlerën e pronës së tyre të mbetur.
Këto masa shpesh provokuan një reagim negativ nga Grekët, por ata nuk kishin ku të shkonin. Përveç kësaj, liria fetare e të gjithë qytetarëve grekë u konfirmua nga Mbreti i parë i Greqisë, Otoni i, i cili i detyroi të gjithë nomarkët (guvernatorët) e provincave të siguronin lirinë fetare.
Tani është e vështirë të thuhet se sa mirë u ndoqën këto rregulla. Por, duke qenë se kanë mbetur shumë pak Myslimanë, përpjekja e Grekëve Ortodoksë për të homogjenizuar shtetin e ri grek duke hequr qafe "Turqit" ishte përgjithësisht e suksesshme.
Deri në vitin 1881, komuniteti I vetëm Kompakt Mysliman jetonte në Chalkida në ishullin eubea, dhe gjithçka që dihet për ta është se ata ishin qytetarë grekë, por kishin probleme në ruajtjen e pronës së tyre. Kjo periudhë e parë, kur Myslimanët nuk u dalluan si një grup i veçantë në asnjë mënyrë, përfundoi në 1881 me aneksimin e Thesalisë.
Zgjerimi: Myslimanët si pakicë e njohur
Në 1881, disa vjet pas Luftës ruso-turke, Perandoria Osmane dhe Fuqitë e mëdha nënshkruan Konventën e Stambollit, e cila përcaktoi kufirin e ri greko-Osman. Greqia tani përfshinte pjesën më të madhe të Thesalisë dhe Artës, dhe në të njëjtën kohë popullsia E saj Myslimane u rrit me rreth 40,000 njerëz, kryesisht Myslimanë turqishtfolës, por gjithashtu duke përfshirë një numër të vogël Shqiptarësh.
Fromshtë nga ky moment që fillon periudha e detyrimeve të qëndrueshme dhe të hollësishme ndërkombëtare të Greqisë ndaj komuniteteve Të saj Myslimane. Traktati deklaronte se Myslimanët, së bashku me të gjithë "qytetarët e tjerë grekë nga lindja", do të gëzonin të drejta të barabarta civile dhe politike.
Për tre vjet, Myslimanëve të territoreve të aneksuara iu dha e drejta për të zgjedhur midis shtetësisë greke dhe Osmane. Nëse Myslimanët vendosnin të pranonin shtetësinë Osmane, ata duhej të largoheshin nga Greqia. Muslimanëve iu dha liria e plotë e fesë dhe, për më tepër, tani shteti grek duhej të respektonte strukturat e brendshme ekzistuese të bashkësive fetare Jo Të Krishtera (Myslimanët dhe Hebrenjtë).
Qeveria greke e njohu muftin lokal si kreun e komuniteteve Myslimane, të cilët, së bashku me elitën Myslimane, drejtonin waqf, shkolla dhe institucione të tjera të komunitetit. Një pjesë e tokës mbeti në pronësi të Sulltanit Osman dhe i solli të ardhura të konsiderueshme.
Pavarësisht koncesioneve të rëndësishme nga shteti grek, numri I Myslimanëve vazhdoi të bjerë. Faktorët socialë dhe ekonomikë, si dhe pasiguria, çuan në migrimin gradual të Myslimanëve nga Thesalia pas vitit 1882, dhe veçanërisht pas Luftës Greko-Otmane të vitit 1897. Sipas regjistrimit të vitit 1907, vetëm 2,795 Myslimanë mbetën në Thesali nga një total prej 3,516 Në të gjithë Greqinë. Sidoqoftë, modeli i marrëdhënieve midis komunitetit Mysliman dhe shtetit grek, i përcaktuar në konventë, në një mënyrë ose në një tjetër vazhdon të jetë në fuqi edhe sot e kësaj dite.
Edhe më i vështirë ishte statusi i 80,000 Myslimanëve të Kretës, i cili në vitet 1898-1913 ishte një shtet autonom brenda Perandorisë Osmane. Korniza rregullatore për statusin e Myslimanëve u trajtua nga Eleftherios Venezelos, Kryeministri i ardhshëm i Greqisë. Ai u përpoq të deklaronte barazinë e të Krishterëve dhe Myslimanëve, dhe madje u akuzua se punonte në favor të pakicës Myslimane.
Sidoqoftë, nuk ndodhi barazi e vërtetë — Ortodoksia greke u shpall feja e vetme shtetërore, greqishtja ishte gjuha e vetme (ishte gjuha amtare edhe për Shumicën E Myslimanëve), dhe tensionet ndëretnike i shtynë Myslimanët nga Kreta. Në vitin 1909, Kreta e shpalli veten pjesë të Greqisë, e cila nuk u njoh nga askush (përfshirë Vetë Greqinë) deri në vitin 1913. Por Muslimanët e mbetur ende gëzonin të njëjtat të drejta deri në shkëmbimin e popullsisë në vitin 1923.
Blerjet edhe më të mëdha territoriale të Greqisë si rezultat i Luftërave Ballkanike të 1912-1913 — Epirit, Ishujve Të Egjeut, Kretës dhe Maqedonisë — çuan në rritjen më të konsiderueshme të popullsisë Myslimane. Sidomos Shumë Myslimanë jetonin në Maqedoni. Pothuajse 40% e popullsisë së Greqisë Veriore është Bërë Myslimane.
Reagimi fillestar ndaj situatës së re nga ana e politikanëve grekë nuk ishte asimilimi, por një përpjekje për të ruajtur një bashkëjetesë të rregulluar, me kusht që Myslimanët të ishin besnikë ndaj autoriteteve greke. Kjo është, ruajtja e Millets Osmane (komunitetet etno-konfesionale), por me rolet e kundërta.
Pas vitit 1913, ideali kombëtar nuk ishte më krijimi i Një Greqie Thjesht Helene, por themeli i një shteti Të madh Helen në të cilin shumë elementë "të huaj" (kryesisht Myslimanë, por Edhe Sllavë, Hebrenj, Shqiptarë dhe të tjerë) duhej të bashkëjetonin Me Helenët Ortodoksë. E thënë thjesht, Greqia po bëhej një lloj mini-perandorie dhe kjo po bënte rregullime në idealin e një shteti-komb.
Venizelos, udhëheqësi i ardhshëm I Greqisë dhe një ndërtues kryesor i politikës greke ndaj pakicave, shprehu mendimin e tij për vendin E Myslimanëve në Greqi edhe në parlamentin E Kretës:
"Myslimanët grekë duhet të jenë një lidhje mes Greqisë dhe Myslimanëve të vendeve të tjera, pasi këta të fundit do të ndahen nga Perandoria Osmane. Greqia duhet të konsiderojë fitimin e besimit të Myslimanëve Të Ballkanit duke dhënë prerogativa politike... Mbretëria greke do të zgjerohet në veri në kurriz të masave të popullsisë Së re Myslimane... Në këtë drejtim, Greqia do të bëhet, ndër të tjera, një fuqi Myslimane, si Rusia apo Anglia. Greqia, për shkak të së kaluarës së saj historike dhe lidhjeve të saj me Myslimanët, një ditë do të bëhet një fuqi Myslimane në të cilën Myslimanët do të jetojnë të kënaqur."
Ardhja e ushtrisë greke dhe krijimi i administratës greke nga banorët Myslimanë të Të ashtuquajturave "Toka të reja" u pritën me pak entuziazëm. Shumë emigruan në Perandorinë Osmane. Në të njëjtën kohë, ata u përballën me persekutime dhe plaçkitje nga duart e trupave greke ose banorëve të Krishterë.
Myslimanët u larguan nga Greqia jo vetëm gjatë luftërave, por edhe gjatë viteve të para të administratës greke. Sidoqoftë, pas luftës, autoritetet e reja greke u përpoqën të respektonin institucionet E Muslimanëve, dhe në përgjithësi vetë—organizimi i tyre - myftinjtë vazhduan të udhëheqin komunitetet Myslimane, megjithëse u përpoqën të kufizonin autonominë në çështjet arsimore dhe fetare.
Sidoqoftë, në përputhje me zeitgeist të asaj epoke, impulsi kryesor i ndërtuesve të shtetit kombëtar ishte së pari të fitonte sa më shumë që të ishte e mundur atë që përbënte një "territor kombëtar" (imagjinar) dhe pastaj ta "nacionalizonte" atë duke zvogëluar praninë e pakicave. Politikanët grekë kanë provuar disa strategji shtetëzimi.
Së pari, ata u përpoqën të deosmanizonin Myslimanët grekë, për të krijuar për ta një identitet Të veçantë Heleno-Mysliman. Nuk ishte aq e vështirë nëse do të flisnim Për Myslimanët grekishtfolës, por në rastin E Shqiptarëve apo Turqve ishte shumë më e vështirë, pasi vetëdija e tyre kombëtare po zgjohej mes tyre.
Së dyti, dhuna dhe diskriminimi vazhduan t'i përzënë Myslimanët nga toka e tyre Në Perandorinë Osmane. Rreth 80,000 Myslimanë u larguan nga Maqedonia vetëm gjatë kësaj periudhe. Dhe në vitet para Luftës së parë Botërore, Athina dhe Stambolli filluan të diskutojnë seriozisht idenë e shkëmbimit të popullsisë — Grekët Ortodoksë Të Izmirit dhe Trakisë do të shkëmbeheshin me Myslimanët e Maqedonisë. Shkëmbimi nuk ndodhi kurrë për shkak të shpërthimit të Luftës së parë Botërore.
Pas përfundimit të Luftës Greko-turke të viteve 1919-1922, Konferenca E Lozanës krijoi një epokë të re në marrëdhëniet midis dy fqinjëve. Ideja e shkëmbimit të popullsisë u propozua në Konferencën e Parisit në 1919 nga Eleftherios Venizelos, i cili kujtoi se në 1914 qeveritë Osmane dhe greke kishin rënë dakord tashmë për këtë. Deri në vitin 1923, të dy vendet, të lodhur nga lufta, po përpiqeshin për stabilitet të brendshëm politik, dhe për këtë arsye për homogjenitet kombëtar.
Konferenca E Lozanës, marrëveshja e nënshkruar dhe shkëmbimi i popullsisë meritojnë një bisedë të veçantë të gjatë. Do të mjaftojë të theksohet këtu Se Marrëveshja E Lozanës de jure vendosi atë që ka qenë prej kohësh një realitet de facto për qindra mijëra Myslimanë dhe Të Krishterë gjatë viteve të luftës.
Popullsia Myslimane u detyrua të largohej nga Greqia dhe Traktati i Lozanës çoi në rivendosjen e Myslimanëve të fundit të mbetur (rreth 400,000) në Anadoll. Në të njëjtën kohë, të paktën 900,000 Grekë Ortodoksë u zhvendosën nga Anatolia në Greqi, përfshirë Të Krishterët Ortodoksë turqishtfolës të Kapadokisë.
Por kishte përjashtime në marrëveshje, ato komunitete që u lejuan të qëndronin. Kështu, në Turqi, banorët e disa ishujve në Detin Egje dhe Grekët e Stambollit, përfshirë Fener (Phanar), ishin në gjendje të shmangnin zhvendosjen.
Trakia perëndimore: Osmanët E Fundit Të Greqisë
Sot, Është Trakia Perëndimore që mbetet fragmenti i fundit i qytetërimit Osman në Greqi. Përveç kësaj, është gjithashtu i vetmi rajon në Evropë ku ligji Islamik pranohet zyrtarisht. Dhe megjithëse kushtet e Traktatit Të Lozanës vazhdojnë të zbatohen për të, sot komuniteti Mysliman i Trakisë Perëndimore po bëhet gjithnjë e më shumë një pengesë në marrëdhëniet midis Ankarasë dhe Athinës.
Trakia perëndimore aktualisht përbëhet nga tre provinca administrative në verilindje të vendit: Xanthi (Iskeçe - në turqisht), Rodopi me kryeqytetin e saj Në Komotini (Gümülcine) dhe Evros me kryeqytetin e saj në Alexandroupoli (Dedeağaç). Më shumë se 150,000 banorë të rajonit janë Myslimanë, kryesisht Turq, por edhe Pomakë (Slavë Myslimanë bullgarë) dhe Ciganë.
Në përgjithësi, identiteti etnik i një banori Të Trakisë shpesh mund të jetë me shumë shtresa dhe komplekse—i njëjti person mund ta konsiderojë veten grek, Turk dhe Pomak në të njëjtën kohë, pa parë ndonjë kontradiktë në këtë.
Sipas neneve 37-45 të Traktatit të Lozanës (1923), Qeveritë greke dhe turke janë të detyruara të mbrojnë pakicat përkatëse në territoret e tyre. Ata ranë dakord të sigurojnë barazinë para shoqërisë, mbrojtjen e jetës dhe lirisë, përdorimin e lirë të çdo gjuhe, praktikën e lirë të fesë, të drejtën për të krijuar dhe kontrolluar institucionet dhe shkollat e tyre publike, të drejtën për të dhënë mësim në gjuhët e tyre amtare, lirinë e të mësuarit, lëvizjen dhe të gjitha të drejtat e tjera që gëzojnë shumica në vendet e tyre.
Për të qenë më të saktë, të gjitha këto garanci u përmendën (në nenet 37-44) në lidhje me pakicën greke në Stamboll, dhe garancia e fundit (neni 45) shkurtimisht, por në mënyrë të barabartë domosdoshmërisht deklaroi se Të njëjtat të drejta Duhet të njihen nga Greqia në lidhje me pakicën E saj Myslimane.
Duhet të theksohet se Në Turqi, shumë besuan dhe vazhdojnë të besojnë se këto nene nuk morën parasysh ndryshimin në statusin e pakicave. Traktati i Lozanës garantonte të drejta politike dhe kulturore, por nuk siguronte garanci ekonomike. Besohet se në lidhje me pakicën E Pasur Të Krishterë, këto të drejta nuk ishin aq të rëndësishme sa në lidhje me Turqit Trakë, të cilët ishin shumë më të varfër.
Sidoqoftë, garancitë e një natyre kulturore dhe politike i lejuan Myslimanët Trakë të ruanin komunitetin e tyre, siç ndoshta nuk ka arritur asnjë komunitet tjetër post-Otoman. Pavarësisht se cilat qeveri ndryshuan në Greqi, madje edhe gjatë Luftës së dytë Botërore ose gjatë sundimit të juntës së "kolonelëve të zi", Myslimanët e Trakisë gëzonin të drejta që asnjë komunitet Mysliman në Evropë nuk i zotëronte.
Për më tepër, në Vetë Greqinë, As Shqiptarët e Epirit dhe As Turqit e Ishujve Dodekanez, të cilët u bënë pjesë e Greqisë në 1947, nuk kishin të drejta të tilla. Myslimanët e rajonit që udhëtojnë jashtë Trakisë Perëndimore gjithashtu nuk gëzojnë ndonjë status të veçantë, për të mos përmendur emigrantët e fundit nga Azia dhe Afrika.
Oazi i sheriatit në BE
Sot, Republika Helene mbetet I vetmi Shtet anëtar i BE - së që ka zbatuar ligjin E Sheriatit — ato dispozita që lidhen me ligjin personal dhe familjar-në territorin e saj për më shumë se një shekull. Legjislacioni i përdorur nga Mufti I Trakisë ende bazohet në ligjet Osmane.
Muslimanët E Trakisë nuk kanë dhe nuk kanë pasur probleme me veshjen e hixhabit, siç janë ato që lindin në disa vende Të Evropës Perëndimore. Edhe Atyre Thrakëve që shërbejnë në ushtrinë greke dhe bëjnë betimin në Kuran u sigurohet ushqimi hallall, mundësia për t'u lutur dhe agjëruar gjatë muajit Të Ramazanit.
Sidoqoftë, në vitin 2018, Një ligj hyri në fuqi në Greqi që ndryshoi statusin e mëparshëm të gjykatave Të Sheriatit. Sipas ligjit, Turqit Trakë tani mund të refuzojnë t'i drejtohen ligjit Islamik dhe në vend të kësaj t'i drejtohen ligjit të brendshëm civil të Greqisë. Në të njëjtën kohë, ligji i ri respekton të drejtën për të zbatuar ligjin E Sheriatit, duke iu nënshtruar pëlqimit të ndërsjellë të palëve.
Vendimi i parlamentit u mor për faktin se Në të njëjtin vit Gjykata Evropiane e të Drejtave të Njeriut (KEDNJ) vendosi për një ankesë të paraqitur Kundër Greqisë nga e veja 67-vjeçare Hatija Molloy Sally, e cila po debatonte për trashëgiminë e burrit të saj të ndjerë me të afërmit e tij.
Kur Sally shkoi në një gjykatë laike në Greqi, ajo fitoi çështjen së pari. Por Gjykata E Lartë E Greqisë vendosi në vitin 2013 se vetëm myftiu ka të drejtë të vendosë për të drejtën e trashëgimisë së Myslimanëve. Si rezultat, Sally arriti në KEDNJ dhe fitoi një vendim në favor të saj atje.
Natyrisht, miratimi i ligjit të ri në thelb kufizon traditën ligjore shekullore të Trakisë Perëndimore. Nëse kushdo që beson se ligji I Sheriatit është i padrejtë ndaj tij (siç Besonte Sally) refuzon të shqyrtojë rastin nga mufti, atëherë i gjithë sistemi ligjor humbet aftësinë e tij për të zbatuar vendimet gjyqësore.
Por ky nuk është problemi i vetëm në Trakinë Perëndimore që po shkakton mosmarrëveshje midis Turqisë dhe Greqisë.
Problemet
Një çështje serioze e diskutueshme midis dy vendeve është mohimin E greqisë për identitetin etnik të Turqve të Trakisë. Traktati I Lozanës nuk thotë asnjë fjalë për pakicën turke, ai përmend pakicën Myslimane. Në vitin 1923, konceptet e "Myslimanëve" dhe "Turqve" ishin praktikisht sinonime, të paktën në Greqi, dhe në Vetë Turqinë, gjithashtu, nëse do të flisnim për Myslimanët E Ballkanit (dhe jo për Arabët, për shembull).
Për më tepër, Ishte Greqia që në vitet 1950 e detyroi pakicën të quhej "Turq", dhe, për shembull, shkollat Myslimane quheshin drejtpërdrejt "shkolla turke".
Me kalimin e kohës, në mes të konfliktit Të Qipros dhe nga frika e nacionalizmit turk, autoritetet greke ndryshuan politikën e tyre dhe kështu filluan t'i referoheshin kësaj pakice si "pakica Myslimane". Greqia gjithashtu ka filluar të ndalojë shoqatat me mbiemrin "Turk/turk" në emrin e tyre.
Turqit E Trakisë ngritën padi në GJEDNJ, e cila nxori tre vendime se ndalimi i Ojq-ve turke, emrat e të cilave përmbajnë mbiemrin "turk", është diskriminues dhe në kundërshtim me lirinë e asociimit. Në një rast, u vendos se Greqia kishte shkelur gjithashtu të drejtën për një gjykim të drejtë.
Megjithatë, Greqia nuk i respekton këto vendime. Politika aktuale greke ka për qëllim krijimin e një identiteti "Helenik-Mysliman", domethënë një komunitet Myslimanësh grekë. Kjo politikë rezonon me disa Myslimanë që flasin Pomak dhe greqisht.
Ata e konsiderojnë "Turkifikimin" e qëllimshëm të viteve të kaluara si një problem, kur e gjithë popullsia Myslimane konsiderohej automatikisht turke dhe kur Edhe Pomakët dhe Grekët mësonin turqishten si gjuhën e tyre amtare në shkollat turke. E megjithatë shumica E Myslimanëve Trakë kanë një identitet të qartë turk sot.
Një problem tjetër i madh është situata e myftinive dhe imamëve. Turqia këmbëngul se Greqia duhet të respektojë nenin 11 të Traktatit Të Paqes Në Athinë, i cili thotë se "çdo mufti do të zgjidhet nga elektorët Myslimanë në fushat e tyre përkatëse të juridiksionit."
Megjithatë, në vitin 1990, në kundërshtim me dispozitat e Traktatit të Athinës, Greqia lëshoi një dekret presidencial që përshkruan dispozitat për emërimin e muftit si guvernatorë të provincave. Më pas, jo vetëm autoritetet greke emëruan mufti kundër vullnetit të pakicës Myslimane, por edhe mufti të zgjedhur iu nënshtruan gjyqeve dhe burgimeve.
I ndjeri Mehmet Emin Agha, Ish-Myftiu I Xanthit, i zgjedhur nga pakica turke e Trakisë Perëndimore, u gjykua padrejtësisht dhe u burgos shumë herë. Në janar të vitit 1995, Gjykata E Apelit E Larissës në Greqi e dënoi muftin me dhjetë muaj me akuzën e "uzurpimit të titullit Të Muftit", dhe më pas ai u dërgua në burgun E Larissës.
Gjatë gjykimeve të mëvonshme për akuza të ngjashme, Mehmet Emin Agha u dënua me 8 vjet burg. Organizata ndërkombëtare e të drejtave të njeriut Amnesty International e shpalli atë një "të burgosur ndërgjegjeje" më 24 shkurt 1998.
Në të njëjtën frymë, Më 21 tetor 1996, Z.Ibrahim Sherifi, Myftiu I Komotinit, i zgjedhur në vitin 1990 nga përfaqësues të pakicës turke, u dënua për uzurpim të detyrës, sepse përdori titullin E Myftiut. Ai u dënua me gjashtë muaj burg, por u lirua pas një apelimi. Në Mars 2018, ai u paraqit përsëri në gjykatë nga autoritetet me akuzat për uzurpimin e titullit të mufti, pasi ai mori pjesë në një ceremoni rrethprerjeje në vitin 2016.
Aktualisht, Mufti I zgjedhur Komotini dhe Xanthi ende nuk njihen nga Qeveria greke. De facto, ekziston një fuqi e dyfishtë në komunitetin Mysliman të Trakisë Perëndimore. Nga njëra anë, ka myftinj të emëruar dhe të njohur nga shteti, të cilët, nga rruga, ndjekin një politikë të "Helenizimit" të komunitetit Mysliman. Ata nuk njihen nga shumica e komunitetit, por gëzojnë preferencat e Athinës. Dhe nga ana tjetër, ka myftinj të zgjedhur të njohur në komunitet, por jo të njohur nga shteti.
Nga Ana e saj, Athina shpjegon politikën e saj të emërimit të myftinive pikërisht me faktin se myftinitë nuk janë vetëm klerikë, por në të vërtetë gjyqtarë, dhe gjyqtarët në Greqi emërohen nga shteti. Në të njëjtën kohë, Grekët i referohen Turqisë, ku kreu i Diyanet (Departamenti i Çështjeve Fetare) emërohet nga shteti. Megjithatë, nëse Trakia Perëndimore ka të paktën disa udhëheqës shpirtërorë, Atëherë Myslimanët e Rodosit nuk kanë qenë në gjendje të zgjedhin një mufti që nga viti 1990.
Një problem tjetër, ai ekonomik, tashmë është përmendur më lart. Sipas të dhënave zyrtare të Konferencës Së Paqes Në Lozanë, ndërsa në fillim të vitit 1920 pakica turke e Trakisë Perëndimore zotëronte 84% të tokës në Trakinë Perëndimore, sot kjo pjesë ka rënë nën 25%. Sigurimi i kredive super fitimprurëse për qytetarët me origjinë greke për të inkurajuar blerjen e pasurive të patundshme nga anëtarët e pakicës turke, shpronësimin, bashkimin e tokës (anadasmos), mosnjohjen e të drejtave të tokës Osmane, konfiskimin e pronës turke, zgjidhjen E Grekëve Nga Ish-Bashkimi Sovjetik në rajon çoi në humbjen e tokës dhe pasurive të patundshme nga Turqit.
Ndër pretendimet e Tjera Të Ankarasë kundër Greqisë janë ndërhyrja në menaxhimin e Vaqf-ve Myslimane, heqja e shtetësisë, mungesa e arsimit në gjuhën e tyre amtare (veçanërisht Në Ishujt E Egjeut, Rodos dhe Kos), mungesa e mësimeve fetare (midis Turqve Të Ishujve Dodekanez) dhe neglizhimi I trashëgimisë Historike Osmane turko — Myslimane-xhamitë, medresetë, turbat etj.
Të gjitha këto probleme përfundimisht çojnë në faktin se sot komuniteti Mysliman I Greqisë, i cili mbeti këtu pas përfundimit të sundimit Osman — në rajonet e Trakisë Perëndimore dhe ishujt në Detin Egje — nuk është bërë një urë miqësie midis dy vendeve, siç shpresonin Shumë Turq dhe Grekë. Sidoqoftë, situata e komunitetit Mysliman Të Trakisë në shumë mënyra ishte vetëm pasojë e problemeve të tjera, shumë më të nxehta në marrëdhëniet midis Greqisë dhe Turqisë.
Myftiu grek i bëri thirrje Turqisë të shtypë Të Krishterët dhe kërcënoi Greqinë
Myftiu Xanthi, i zgjedhur nga Myslimanët grekë (Iskeche) Ahmet Mete, në një intervistë për Agjencinë Shtetërore Turke Anadolu, akuzoi Greqinë për shtypjen E Turqve dhe Myslimanëve që jetojnë në Trakinë Perëndimore, njoftoi gazeta E Përditshme Turke Sabah më 18 tetor.
Ahmet Mehta deklaroi: "pala greke mohon të drejtat e pakicës që i beson dhe bën përpjekje të përbashkëta për të shkelur të drejtat e tyre."
Sipas myftiut, pakica Myslimane turke në Trakinë Perëndimore ka "gjakosur" që nga koha e Perandorisë Osmane, dhe qarkorja e lëshuar nga autoritetet greke për të mësuar nxënësit e pakicave në shkollat e tyre gjatë lutjeve të së premtes është shembulli më i fundit i shtypjes. Sipas mendimit të tij, zyrat e myftinisë luajnë një rol shumë të rëndësishëm në sigurimin e unitetit dhe solidaritetit të pakicës në Trakinë Perëndimore, kështu që "shteti grek, natyrisht, e di për këtë. Institucioni i fundit që dëshiron është myftiu."
Në intervistën e tij, Ahmet Mete kërcënoi Greqinë me humbje territoriale: "(Greqia) ndoshta i konsideron këto toka, të blera pa luftë, të lira. Ajo injoron vullnetin e popullit dhe në vend të kësaj mbështetet në mbështetjen e Bashkimit Evropian."
Myftiu grek gjithashtu i bëri thirrje Turqisë të hakmerret Ndaj Greqisë përmes shtypjes kundër të Krishterëve: "parimi i reciprocitetit duhet të zbatohet. Turqia, në bazë të reciprocitetit, duhet të përdorë fuqinë e shtetit për të hequr të drejtat e Të Krishterëve që jetojnë atje, ashtu siç na janë hequr, dhe t'u japë atyre të njëjtat të drejta që kemi këtu në mënyrë që të qëndrojmë këtu. Ne do të durojmë sa të mundemi, por nuk mund të luftojmë shtetet... ne mbetemi të vendosur të mbrojmë xhamitë tona, të cilat janë fortesat tona të fundit, por ajo që mund të përballojmë është e sigurt. Zgjedhja e priftërinjve bëhet atje, në kishë, dhe nëse Turqia e pranon atë, Greqia gjithashtu duhet ta pranojë atë. Nëse Greqia nuk e pranon këtë, Turqia duhet të përgjigjet, por tani e tutje gjithçka do të jetë mirë, të dy komunitetet do të fillojnë të jetojnë këtu si më parë."
Ahmet Mehte preku marrëdhëniet ndëretnike në intervistën e tij: "njerëzit që udhëheqin pakicën Turke Myslimane të Trakisë Perëndimore po kërcënohen dhe fyhen, dhe ne po çohemi në gjyq para popullit tonë. Edhe pse duhet të kujdesemi për disa prej tyre, pjesa tjetër e përgjegjësisë bie mbi atdheun... Ka Turqizëm në Trakinë Perëndimore. Mënyra për ta mbajtur Këtë Turqizëm është të njohësh, mbështetësh dhe të flasësh për të."
Në Greqi, myftiu u dënua me burg për kryerjen e lutjeve të xhumasë
Në Greqi, një udhëheqës Mysliman u dënua me burg për përmbushjen e detyrave të tij shpirtërore në një komunitet fetar.
Ahmet Mete, myftiu i qytetit Xanthi në Trakinë Perëndimore, i zgjedhur nga besimtarët, u dënua me 15 muaj burg me një dënim me kusht 3-vjeçar për "prishje të rendit publik duke mbjellë përçarje publike", raporton IslamNews, duke cituar Daily Sabah.
Mete synon të kundërshtojë vendimin, pasi i konsideron akuzat absurde. Sfondi është si më poshtë: Në vitin 1991, Greqia mori autoritetin për të emëruar mufti, duke i hequr këtë të drejtë komunitetit Mysliman në kundërshtim me ligjin ndërkombëtar.
Shumica e Myslimanëve turq në Traki nuk i njohin mufti të emëruar nga autoritetet, dhe komuniteti fetar vazhdon të zgjedhë në mënyrë të pavarur "mufti jozyrtare". Ahmet Mete u bë myftiu i zgjedhur, për të cilin pagoi me liri.
Ahmet Mete nuk është myftiu i parë turk i zgjedhur nga Myslimanët e Greqisë. Në nëntor 2019, Ibrahim Sherif u dënua me 80 ditë burg për kryerjen e namazit të xhumasë si myftiu i "popullit".
Ankaraja dënoi vendimin E Greqisë për arrestimin e myftiut të qytetit grek Xanthi, Ahmet Mete, i akuzuar për "shkelje të rendit publik."
"Ky vendim është një tjetër manifestim i presionit ligjor dhe politikës së frikësimit nga Ana E Greqisë kundër myftinive të zgjedhur nga pakica turke e Trakisë Perëndimore", tha Ministria e Jashtme turke në një deklaratë.
Më herët, një gjykatë në Selanik e dënoi Mete me 15 muaj burg, i pezulluar për tre vjet. Sipas vendimit, prifti do të shkojë në burg për të vuajtur dënimin nëse kryen një vepër penale brenda tre viteve të ardhshme.
Duke folur në një takim të Partisë Së Miqësisë dhe Barazisë (DEB) në vitin 2016, Mete vuri në dukje ngjashmërinë e kryetarit të partisë Mustafa Cavusoglu me themeluesin e Republikës turke të Qipros Veriore, Rauf Denktash, për të cilën ai u akuzua për "prishje të rendit publik duke nxitur mosmarrëveshje midis njerëzve."
Ministria e Jashtme turke shprehu shpresën se vendimi i padrejtë do të rrëzohet në fazat e ardhshme të gjykimit.
"Ne edhe një herë i bëjmë thirrje Greqisë që T'i japë fund veprimeve represive që shkelin të drejtat dhe liritë themelore të pakicës turke të Trakisë Perëndimore dhe myftinive të tyre të zgjedhur", thuhet në deklaratë.
Ministria vuri në dukje se Ankaraja do të vazhdojë të monitorojë respektimin e të drejtave të pakicës turke të Trakisë Perëndimore, të garantuara nga marrëveshjet dhe konventat ndërkombëtare.
Anodalu
Si të shkoni në Greqi?
Për shembull:
Fluturimi A3 971 I Aegean Airlines Tiranë-Athinë
Aeroporti i tiranës (Rinas) Aeroporti TIA - Athinë (Eleftherios Venizelos) ATH
Nisja-10:05 / Mbërritja-12:15 / Koha E Udhëtimit 1h:10m
Diferenca kohore mes Shqipërisë dhe Greqisë është 1 orë.