Для стран Центральной Азии Брюссель оказался ближе Анкары...
For the Central Asian countries, Brussels turned out to be closer to Ankara... / Orta Asya ülkeleri için Brüksel, Ankara'ya daha yakındı... / Për vendet E Azisë Qendrore, Brukseli doli të ishte më afër Ankarasë...
Саммит «Центральная Азия – Евросоюз» обозначил раскол тюркского мира
В глобальной неоосманской политике Турции, проводимой президентом Р. Эрдоганом на протяжении всего своего правления, случился серьезный сбой. Центральноазиатские члены тщательно выпестованной им Организации тюркских государств (ОТГ) на состоявшемся первом саммите «Центральная Азия – Евросоюз» в Самарканде открыто выразили свои предпочтения к развитию отношений именно с этой организацией и проигнорировали усиленно навязывавшуюся им Анкарой «общетюркскую повестку». Это выразилось не только в общем объеме согласованного ими сотрудничества с ЕС, значительно превышающего все программы Турции, но и в их согласии признать в Заключительной декларации встречи полный суверенитет Республики Кипр, – по сути, греческой части острова – и не признавать опекаемой Эрдоганом Турецкой республики Северного Кипра (ТРСК). Это тем более унизительно для турецкого президента, что он лично просил «братьев – тюркских лидеров» не делать этого. Однако, достигнув естественного предела имеющихся возможностей, «неоосманизм», судя по всему, естественным образом начинает клониться к упадку, а вместе с ним и авторитет «верховного вождя». Само дальнейшее функционирование ОТГ оказывается под вопросом. В частности, как дальше может ТРСК считаться официальным наблюдателем в организации, если большинство ее членов не признает ее субъектом международного права?
По заявлениям турецкой печати, консолидированное решение центральноазиатских стран установить дипломатические отношения с киприотами-греками и присоединиться к резолюциям Совета Безопасности ООН (СБ ООН), которые поддерживают статус кипрско-греческой администрации как единственного законного правительства Кипра, вызвало резкую критику в Анкаре. Заместитель председателя правящей Партии справедливости и развития (ПСР) Кюршад Зорлу подчеркнул, что «эта часть заявления неприемлема». Особо расстроило Анкару, что декларацию подписали все пять стран региона, хотя ранее Киргизия и «наблюдатель» Туркмения вроде бы демонстрировали «больше гибкости» в отношении ТРСК. В связи с этими событиями Зорлу созвал встречу с послами тюркских государств, хотя это дело МИД и выглядело как «вызов на ковёр». Он подчеркнул «важность сохранения солидарности между тюркскими народами и призвал их уделять приоритетное внимание сотрудничеству по региональным вопросам, в том числе по кипрскому вопросу». Но этот «ковер-самолёт» никуда не полетел, члены ОТГ от ЦА остались при своём.
Члены ОТГ (Турция, Азербайджан, Казахстан, Узбекистан, Киргизия) и наблюдатели (Венгрия, Туркмения, Северный Кипр)
Организация создана 3 октября 2009 года под названием «Тюркский совет в азербайджанской Нахичевани». 12 ноября 2021 года на саммите Совета сотрудничества тюркоязычных государств в Стамбуле «Тюркский совет» был переименован в Организацию тюркских государств (ОТГ). Там же находится секретариат ОТГ, Парламентская ассамблея – в Баку, Международная тюркская академия – в Астане, Международный тюркский университет – в Ташкенте.
В целом на саммитах ОТГ и ее других совместных мероприятиях всегда было много пафоса и бравурных речей о том, что «тюркский мир станет доминирующим фактором на евразийском пространстве от Балкан до Китайской стены», а XXI век – «веком тюрок». В действительности в рамках этого формата довольно бурно развивалось гуманитарное сотрудничество, а на фундаментальные экономические и военно-политические вопросы «амуниции» уже не хватало.
Нынешний кризис в организации во многом и является результатом такого перекоса, а также завышенных амбиций инициаторов его создания, прежде всего самой Турции. Её «этнические братья» охотно принимали от ведущего тюркского государства помощь и поддержку на этапе своего становления, но никогда не забывали про свои национальные интересы и, в общем-то, не горели превращаться в бойцов за создание некоего всемирного моноэтнического «каганата». Наметившееся сближение стран региона с Евросоюзом в ущерб сотрудничеству с Анкарой они не считают никаким предательством, а элементарным проявлением здравого смысла.
Пока из стран ОТГ, кроме самой Турции, о возможности признания в обозримом будущем ТРСК заявляет только Азербайджан. Его президент Ильхам Алиев напомнил, в частности, недавно на международном форуме в бакинском университете ADA, что Азербайджан сыграл ключевую роль в предоставлении ТРСК статуса наблюдателя в ОТГ. По-восточному витиевато он заявил: «Среди наших братьев в Северном Кипре нет и тени сомнения в том, что мы будем с вами до конца — до тех пор, пока не будет создано независимое государство. И, конечно, мы с вами до тех пор, пока это государство не будет признано международным сообществом».
На деле, как полагают эксперты, и Азербайджан не станет торопиться с признанием ТРСК, поскольку активная поддержка со стороны Баку, включая прямые контакты президента Ильхама Алиева с лидером ТРСК Эрсином Татаром, безусловно, создает дополнительные риски для его отношений с Европейским союзом.
Турецкий политолог Эльхан Шахиноглу задается вопросом, что побудило тюркские государства Центральной Азии официально признать греческую Республику Кипр и даже открыть там посольства? «Ведь лидеры этих стран должны были понимать, что подобный шаг нанесет ущерб как отношениям с Турцией, так и будущей деятельности Организации тюркских государств, членами которой они являются». По словам политолога, «тот факт, что государства Центральной Азии почти одновременно начали выстраивать отношения с греческим Кипром, создает впечатление, что этот шаг был осуществлен скоординированно и по заранее согласованному плану. Ни Анкара, ни Баку об этом плане заранее ничего не знали». По его мнению, страны Центральной Азии приняли «антитюркское решение» под давлением ЕС, который пообещал им инвестиции на миллиарды евро в реализацию совместных проектов.
Известный журналист-международник Ардан Зентюрк назвал произошедшее «геополитическим ударом» по Турции: «Я не видел ничего подобного за 50 лет своей карьеры. Мы имеем дело с настоящим политическим предательством. Эти четыре тюркские страны – Казахстан, Кыргызстан, Узбекистан и Туркменистан – своими подписями подтвердили, что не признают Турецкий Кипр. Они встали в один ряд с Европой, США и Россией, которые называют Турцию оккупантом на Кипре». «Если эти государства подписываются под резолюциями, отрицающими ТРСК, то Организация тюркских государств теряет всякий смысл. Закрывайте её».
Зато не скрывает своего удовлетворения греческая печать, которая пишет: «Страны Центральной Азии пообещали поддержать суверенитет Кипра, фактически положив конец попыткам Анкары использовать эти государства для признания оккупированной северной части страны».
Есть еще одно важное обстоятельство, по которому тюркские государства Центральной Азии постепенно отдаляются от Анкары. Это ее нарастающая вовлеченность в дела Ближнего Востока с серьёзными издержками для всех, кого она может попутно туда затянуть. Пиррова победа Турции в Сирии привела к тому, что она, с одной стороны, теперь вынуждена взять на полное финансирование не только Идлиб, как прежде, но и все это государство, провоцируя бунты и недовольство собственного населения, а также дефицит средств для других целей. А с другой – в сирийские властные элиты, в том числе силовые, неожиданно влились десятки тысяч исламских боевиков – выходцев из стран Центральной Азии. Эти закаленные в боях моджахеды не скрывают своих намерений рано или поздно вернуться в страны исхода и установить там «правильный порядок» по шариату. По сути дела, Анкара вместе со своими прокси-силами в Сирии в одночасье превратилась из гаранта безопасности стран Центральной Азии в одну из основных угроз для нее. Поэтому нет ничего удивительного в том, что регион вступил в фазу активного поиска альтернативных путей обеспечения своих основных нужд, в том числе в военно-политической области.
For the Central Asian countries, Brussels turned out to be closer to Ankara...
The "Central Asia – European Union" summit highlighted a split in the Turkic world.
In Turkey's global neo-Ottoman policy, pursued by President R. Erdogan throughout his tenure, a significant setback has occurred. The Central Asian members of the carefully nurtured Organization of Turkic States (OTS), at the first-ever "Central Asia – European Union" summit in Samarkand, openly expressed their preference for developing relations with the EU and ignored Ankara's heavily promoted "pan-Turkic agenda." This was evident not only in the overall volume of cooperation agreed upon with the EU, far exceeding all Turkish programs, but also in their agreement to recognize in the Final Declaration of the meeting the full sovereignty of the Republic of Cyprus — essentially, the Greek part of the island — and not to recognize the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC) patronized by Erdogan. This is particularly humiliating for the Turkish president, as he personally asked the "brother Turkic leaders" not to do this. However, having reached the natural limit of available opportunities, "neo-Ottomanism," it seems, is naturally beginning to decline, along with the authority of the "supreme leader." The very future functioning of the OTS is now in question. Specifically, how can the TRNC continue to be considered an official observer in the organization if the majority of its members do not recognize it as a subject of international law?
According to statements from the Turkish press, the consolidated decision of the Central Asian countries to establish diplomatic relations with Greek Cypriots and join the UN Security Council resolutions that support the status of the Greek-Cypriot administration as the sole legitimate government of Cyprus caused sharp criticism in Ankara. Deputy Chairman of the ruling Justice and Development Party (AKP) Kürşad Zorlu emphasized that "this part of the statement is unacceptable." Ankara was especially upset that the declaration was signed by all five countries in the region, although Kyrgyzstan and the "observer" Turkmenistan had previously shown "more flexibility" regarding the TRNC. In connection with these events, Zorlu convened a meeting with the ambassadors of the Turkic states, although this was the Foreign Ministry's responsibility and looked like a "summons to the carpet." He emphasized "the importance of maintaining solidarity among Turkic peoples and called on them to prioritize cooperation on regional issues, including the Cyprus issue." But this "magic carpet" didn't fly anywhere; the OTG members from Central Asia remained firm in their stance.
Members of the OTS (Turkey, Azerbaijan, Kazakhstan, Uzbekistan, Kyrgyzstan) and observers (Hungary, Turkmenistan, Northern Cyprus)
The organization was created on October 3, 2009, under the name "Turkic Council in Azerbaijani Nakhchivan." On November 12, 2021, during the Cooperation Council of Turkic-Speaking States summit in Istanbul, the "Turkic Council" was renamed the Organization of Turkic States (OTS). Its secretariat is located in Istanbul, the Parliamentary Assembly in Baku, the International Turkic Academy in Astana, and the International Turkic University in Tashkent.
Overall, at OTS summits and other joint events, there was always plenty of pomp and bombastic speeches about how "the Turkic world will become a dominant factor in the Eurasian space from the Balkans to the Great Wall of China," and that the 21st century would be the "century of the Turks." In reality, within this format, humanitarian cooperation developed quite vigorously, but when it came to fundamental economic and military-political issues, the "ammunition" ran out.
The current crisis in the organization is largely the result of such imbalance and the inflated ambitions of its initiators, primarily Turkey itself. Its "ethnic brothers" willingly accepted aid and support from the leading Turkic state during their formation period, but they never forgot their national interests and, generally speaking, were not eager to become soldiers for creating some kind of global mono-ethnic "Khanate." The emerging rapprochement of the region's countries with the EU at the expense of cooperation with Ankara is not seen by them as any betrayal but as an elementary manifestation of common sense.
For now, among the OTS member states, besides Turkey itself, only Azerbaijan mentions the possibility of recognizing the TRNC in the foreseeable future. Its president Ilham Aliyev reminded recently at an international forum at the ADA University in Baku that Azerbaijan played a key role in granting the TRNC observer status in the OTS. In typically florid Oriental style, he stated: "Among our brothers in Northern Cyprus, there is not a shadow of doubt that we will be with you until the end — until an independent state is created. And, of course, we are with you until this state is recognized by the international community."
In reality, experts believe that even Azerbaijan will not rush to recognize the TRNC, as active support from Baku, including direct contacts between President Ilham Aliyev and TRNC leader Erzin Tatar, undoubtedly creates additional risks for its relations with the European Union.
Turkish political analyst Elhan Shahinoglu asks what prompted the Turkic states of Central Asia to officially recognize the Greek Republic of Cyprus and even open embassies there? "After all, the leaders of these countries should have understood that such a step would harm their relations with Turkey and the future activities of the Organization of Turkic States, of which they are members." According to the political analyst, "the fact that the Central Asian states almost simultaneously began building relations with Greek Cyprus creates the impression that this step was coordinated and carried out according to a pre-agreed plan. Neither Ankara nor Baku knew about this plan in advance." In his opinion, the Central Asian countries made an "anti-Turkic decision" under pressure from the EU, which promised them investments in the billions of euros for joint projects.
Renowned international journalist Ardan Zentürk described the incident as a "geopolitical blow" to Turkey: "I haven’t seen anything like this in my 50-year career. We are dealing with real political betrayal. These four Turkic countries — Kazakhstan, Kyrgyzstan, Uzbekistan, and Turkmenistan — confirmed with their signatures that they do not recognize Turkish Cyprus. They stood in line with Europe, the USA, and Russia, who call Turkey an occupier on Cyprus." "If these states sign resolutions denying the TRNC, then the Organization of Turkic States loses all meaning. Close it down."
On the other hand, the Greek press does not hide its satisfaction, writing: "The Central Asian countries promised to support the sovereignty of Cyprus, effectively ending Ankara’s attempts to use these states to recognize the occupied northern part of the country."
There is another important circumstance under which the Turkic states of Central Asia are gradually moving away from Ankara. It is its increasing involvement in Middle Eastern affairs with serious repercussions for everyone it might inadvertently drag into the situation. Turkey's Pyrrhic victory in Syria led to the fact that, on the one hand, it is now forced to fully finance not only Idlib, as before, but the entire Syrian state, provoking unrest and discontent among its population and creating a deficit of funds for other purposes. On the other hand, tens of thousands of Islamic fighters — natives of Central Asian countries — unexpectedly joined the Syrian power elites, including the security forces. These battle-hardened mujahideen do not hide their intentions to return to their home countries sooner or later and establish a "proper order" based on Sharia law. In essence, Ankara, together with its proxy forces in Syria, overnight turned from a guarantor of security for Central Asian countries into one of the main threats to them. Therefore, there is nothing surprising about the region entering a phase of active search for alternative ways to meet its primary needs, including in the military-political sphere.
Orta Asya ülkeleri için Brüksel, Ankara'ya daha yakındı...
"Orta Asya – Avrupa Birliği Zirvesi", Türk dünyasındaki bölünmeyi ortaya koydu.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın tüm iktidarı boyunca yürüttüğü küresel neo-Osmanlı politikasında ciddi bir aksaklık yaşandı. Türkiye'nin titizlikle beslediği Türk Devletleri Teşkilatı'nın (TDT) Orta Asya üyeleri, Samarkand'da düzenlenen ilk "Orta Asya – Avrupa Birliği Zirvesi"nde, Ankara'nın dayattığı "ortak Türk gündemini" görmezden gelerek, bu organizasyonla ilişkilerini geliştirmeyi tercih ettiğini açıkça ifade ettiler. Bu durum, sadece onların AB ile olan işbirliği programlarının, Türkiye'nin tüm programlarını önemli ölçüde aşan hacimde olmasıyla değil, aynı zamanda zirvenin Sonuç Bildirgesi'nde Kıbrıs Cumhuriyeti'nin tam egemenliğini kabul etmeleriyle de ortaya kondu. Esasen Kıbrıs'ın Yunan kısmını temsil eden bu adım, Erdoğan tarafından desteklenen Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni (KKTC) tanımamalarıyla sonuçlandı. Bu, Erdoğan'ın kişisel olarak "Türk kardeş liderlere" bunu yapmamaları için ricada bulunmasına rağmen gerçekleşti. Ancak, mevcut imkanların doğal sınırına ulaşan "neo-Osmanlıcılık", görünüşe göre doğal olarak gerilemeye başlıyor ve buna paralel olarak "başkomutan"ın otoritesi de zayıflıyor. TDT'nin geleceği de şüpheli hale geldi. Özellikle, KKTC'nin uluslararası hukukta bir konu olarak tanınmadığı bir durumda, organizasyonda gözlemci statüsü nasıl sürdürülebilir?
Türk basınına göre, Orta Asya ülkelerinin Yunan Kıbrıslılarla diplomatik ilişkiler kurma ve BM Güvenlik Konseyi'nin Kıbrıs-Yunan idaresini tek meşru hükümet olarak tanıyan kararlarını destekleme yönündeki birleşik kararı, Ankara'da sert eleştirilere neden oldu. Adalet ve Kalkınma Partisi'nin (AKP) genel başkan yardımcısı Kürşad Zorlu, "Bu beyanın bu kısmı kabul edilemez" dedi. Özellikle, daha önce KKTC konusunda "daha esnek" davranan Kırgızistan ve gözlemci üyesi Türkmenistan'ın da bu bildirgeyi imzalaması Ankara'yı derinden rahatsız etti. Bu bağlamda, Zorlu, TDT üyelerinin büyükelçilerini topladı, ki bu aslında Dışişleri Bakanlığı'nın işiydi ve "halı toplantısı" olarak algılandı. O, "Türk halkları arasında dayanışmanın önemi üzerinde durdu ve bölgesel sorunlar konusunda, özellikle Kıbrıs meselesi üzerinde işbirliğine öncelik verilmesi çağrısında bulundu." Ancak bu "halı uçağı" hiçbir yere uçmadı ve CA'dan gelen TDT üyeleri kendi görüşlerinde ısrar etti.
TDT Üyeleri (Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan) ve Gözlemciler (Macaristan, Türkmenistan, Kuzey Kıbrıs)
Organizasyon, 3 Ekim 2009'da "Türk Konseyi adıyla Azerbaycan'ın Nahçiçen bölgesinde kuruldu. 12 Kasım 2021'de İstanbul'daki Türk Konseyi İşbirliği Zirvesi'nde "Türk Konseyi", Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) olarak yeniden adlandırıldı. TDT Sekretaryası İstanbul'da, Parlamenter Meclis Baku'da, Uluslararası Türk Akademisi Astana'da, Uluslararası Türk Üniversitesi Taşkent'tedir.
Genel olarak, TDT zirveleri ve diğer ortak faaliyetlerinde, "Türk dünyanın Avrasya'da Balkanlar'dan Çin Seddi'ne kadar baskın bir faktör haline geleceği" ve XXI. yüzyılın "Türklerin yüzyılı olacağı" konusunda pek çok gösterişli ve coşkulu söylevler yapıldı. Gerçek şu ki, bu çerçeve içinde insani işbirliği oldukça hızlı gelişirken, ekonomik ve askeri-politik alanlarda temel sorunlar için "malzeme" eksikliği hissedildi.
Şu anki kriz, büyük ölçüde bu dengesizlik ve özellikle örgütü oluşturanların, öncelikle Türkiye'nin abartılı hedeflerinin sonucudur. "Etnik kardeşleri", lider Türk devletinden bağımsızlıklarının erken dönemlerinde yardım ve destek almak istediler, ancak milli çıkarlarını asla unutmadılar ve dünya çapında monoezik bir "kağanat" oluşturmak için savaşçı olmayı hiç arzulamadılar. Bölgedeki ülkelerin, Ankarayla olan işbirliğini azaltarak AB ile yaklaşma eğilimi, onlar için bir ihanet değil, sadece sağduyunun bir ifadesidir.
Şu anda, TDT ülkelerinden Türkiye dışında KKTC'yi yakın gelecekte tanıyabilecek tek ülke Azerbaycan gibi görünüyor. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, geçenlerde Bakü'deki ADA Üniversitesi'ndeki uluslararası forumda, Azerbaycan'ın TDT'ye gözlemci statüsü verilmesinde kilit rol oynadığını hatırlattı. Doğulu bir retorikle, "Kuzey Kıbrıs'taki kardeşlerimizin bağımsız bir devlet kurulana kadar bizimle kalacağımızdan şüphe yoktur. Ve tabii ki, bu devlet uluslararası toplum tarafından tanınana kadar sizinleyiz" dedi.
Gerçekte ise, uzmanlar Azerbaycan'ın da KKTC'yi aceleyle tanımak istemeyeceğini düşünüyor. Çünkü Bakü'nün, cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in KKTC lideri Erşin Tatar ile doğrudan temaslar dahil olmak üzere aktif desteği, kesinlikle AB ile ilişkileri için ekstra riskler yaratmaktadır.
Türk siyaset bilimci Elhan Şahinoğlu, Orta Asya'daki Türk devletlerini resmen Yunan Kıbrıs Cumhuriyeti'ni tanımaya ve orada büyükelçilik açmaya iten şeyin ne olduğunu sorguluyor: "Bu ülkelerin liderleri, böyle bir adımın hem Türkiye ile ilişkileri hem de Türk Devletleri Teşkilatı'nın gelecekteki faaliyetlerini zarara sokacağını anlamalıydılar." Siyaset bilimcisinin sözlerine göre, "Orta Asya devletlerinin hemen hemen aynı anda Yunan Kıbrıs ile ilişkiler kurmaya başlaması, bu adımın koordine edilmiş ve önceden planlanmış bir şekilde gerçekleştirildiği izlenimini uyandırıyor. Ne Ankara ne de Bakü bu plandan önceden haberdar değildi." Onun görüşüne göre, Orta Asya ülkeleri, AB'nin milyarlarca euro değerinde yatırım vaadiyle birlikte yürütülen projeler kapsamında "anti-Türk karar" aldılar.
Tanınmış uluslararası muhabir Ardan Zentürk, yaşananları Türkiye için "jeopolitik darbe" olarak nitelendirdi: "50 yıllık kariyerimde böylesini görmemiştim. Gerçek bir siyasi ihanetle karşı karşıyayız. Bu dört Türk ülkesi - Kazakistan, Kırgızistan, Özbekistan ve Türkmenistan - imzalarıyla KKTC'yi tanımamakla birlikte, Avrupa, ABD ve Rusya'nın Türkiye'yi Kıbrıs işgalcisi olarak adlandırdığı sıraya girdi." "Eğer bu devletler, KKTC'yi reddeden kararlara imza atarlarsa, Türk Devletleri Teşkilatı'nın anlamı kalmaz. Kapatın."
Buna karşılık, Yunan basını memnuniyetini gizlemiyor ve şöyle yazıyor: "Orta Asya ülkeleri, Kıbrıs'ın egemenliğini desteklemeyi taahhüt etti ve böylece Ankara'nın bu ülkeleri kullanarak işgal edilen kuzey Kıbrıs'ı tanıtma girişimlerine fiilen son verdi."
Bir başka önemli husus var ki, Orta Asya'daki Türk devletleri zamanla Ankara'dan uzaklaşıyorlar. Bunun nedeni, Orta Doğu'daki artan tutulumu ve bu durumun herkes için ciddi maliyetler getirmesi. Türkiye'nin Suriye'deki Pyrrhic zaferi, bir yandan İdlib'i finanse etmekle kalmayıp, aynı zamanda tüm ülkeyi de finanse etmeye zorladı; bu durum kendi halkın ayaklanmalarını ve diğer amaçlar için kaynak eksikliğini tetikledi. Diğer yandan, Suriye'nin güvenlik elitlerine, güçlerine binlerce İslamcı militan eklendi – Orta Asya ülkelerinden gelenler. Bu savaş deneyimli cihatçılar, ülkelerine dönüp "şeriat düzenini" kurma niyetlerini gizlemiyorlar. Esasen, Ankara, Suriye'deki proxy güçleriyle birlikte birdenbire Orta Asya'nın güvenliğini güvence altına alan bir aktörden, onun için en büyük tehditlerden birine dönüştü. Bu nedenle, bölge, savunma ihtiyaçlarını karşılamak için alternatif yollar arama sürecine girdi. Şaşırtıcı bir şey yok."
Për vendet E Azisë Qendrore, Brukseli doli të ishte më afër Ankarasë...
"Vertëti për çarjën jeopolitike në botën turke"
Politika neoosmane globale e Turqisë, e udhëhequr nga presidenti R. Erdoğan gjatë gjithë sundimit të tij, ka përjetuar një problem serioz. Anëtarët qendror-aziatik të Organizatës së Shteteve Turke (OST), të cilat janë rritur me kujdes nga Ankara, në kryeministinë e parë "Qendror Azia – Bashkimi Evropian" në Samarqand, hapurisht shprehën preferencat për zhvillimin e marrëdhënieve pikërisht me këtë organizatë dhe injoruan agjendën "pan-turke" që u shtyr nga Ankara. Kjo shprehet jo vetëm në vëllimin total të bashkëpunimit të paktësuar me BE, i cili tejkalon të gjitha programet e Turqisë, por edhe në pranimin e tyre të Deklaratës Përfundimtare të takimit për suverenitetin e plotë të Republikës së Kiprit, në thelb në pjesën greke të ishullit, duke mos pranuar mbrojtjen e Tursisë së Veriut të Kiprit (TRNK), e cila mbrohet nga Erdoğan. Kjo është akoma më shpërthyes për presidentin turk, pasi ai personalisht i kërkonte "vëllezërve të liderëve turk" të mos bënin këtë. Megjithatë, duke arritur kufirin natyror të mundësive, "neoosmanizmi", duket se natyrshëm po fillohet të shkatërrohet, dhe me të edhe autoriteti i "komandantit suprem". Funkcionimi i OST-së po shtyhet në pyetje. Në veçanti, si mund të vazhdojë TRNK të konsiderohet si vëzhgues në organizatë, nëse shumica e anëtarëve të saj nuk e njohin si subjekt të ligjit ndërkombëtar?
Sipas shprehjeve në media turke, vendimet konsoliduese të vendeve qendror-aziatike për të vendosur marrëdhënie diplomatike me grekët e Kiprit dhe për t’u bashkuar rezolucioneve të Këshillit të Sigurisë së OKB-së (KSOKB), të cilat mbështesin statusin e administratës greke-kipriote si qeveria e vetme legale e Kiprit, shkaktuan kritika të ashpëra në Ankara. Zëvendëskryetari i partisë së sundimit të Drejtësisë dhe Zhvillimit (AKP) Kürşad Zorlu nënvizoi se "ky pjesë e deklaratës është e papranueshme." Ankara u irritua veçanërisht sepse të gjitha pesë vende të rajonit nënshkruan deklaratën përfundimtare, megjithëse më parë Kirgizi dhe "vëzhguesi" Turkmenistan kishin demonstruar "më shumë fleksibilitet" ndaj TRNK-së. Në lidhje me këto ngjarje, Zorlu thirri një takim me ambasadatorët e shteteve turke, megjithëse ky ishte puna e Ministrit të Punëve të Jashtme dhe doli si një "thirrje në rrugë." Ai nënvizoi "rëndësinë e ruajtjes së solidaritetit midis popujve turk dhe i thirri ata të japin përparësi bashkëpunimit në çështje rajonale, përfshirë çështjen e Kiprit." Por kjo "rrugë fluture" nuk fluti, dhe anëtarët e OST-së nga CA mbetën te pozicionet e tyre.
Anëtarët e OST-së (Turqi, Azerbajxhan, Kazakistan, Uzbekistan, Kirgizistan) dhe vëzhguesit (Hungari, Turkmenistan, Kipri i Veriut)
Organizata u themelua më 3 tetor 2009 nën emrin "Këshilli Turki në Nakchivan, Azerbajxhan." Më 12 nëntor 2021, në kryeministinë e Bashkimit të Shteteve me Gjuhë Turke në Stamboll, "Këshilli Turki" u riemërua në Organizatën e Shteteve Turke (OST). Sekretariati i OST-së është në Stamboll, Asambles Parlamentare në Bakı, Akademia Ndërkombëtare Turke në Astana, Universiteti Ndërkombëtar Turki në Taşkent.
Në përgjithësi, në kryeministinë e OST-së dhe aktivitetet e tjera të saj gjithmonë pati shumë pathos dhe fjalë të zgjuara se "botë turke do të bëhet faktori dominues në hapësirën euro-aziatike nga Ballkanet deri te Muragjia Kinez," dhe shekulli i 21-të do të jetë "shekulli i turqve." Në realitet, brenda këtij formati bashkëpunimi humanitar zhvillohej shumë mirë, por për pyetje themelore ekonomike dhe ushtar-politike "municiioni" nuk ishte i mjaftueshëm.
Kriza aktuale në organizatë është në shumicën e saj rezultat i këtij deshmbalancimi, si dhe ambiciotë e tepruara të iniciatorëve të krijimit të saj, para së gjithash vetë Turqisë. "Vëllezër etnik" entuziastisht pranonin ndihmën dhe mbështetjen nga shteti turk kryesor në fazat e formimit të tyre, por asnjëherë nuk harruan interesat kombëtare dhe nuk donin të bëheshin luftëtarë për krijimin e një "kaganate" botërore monoezike. Afërma e vendeve të rajonit me Bashkimin Europian në kurrësinë e bashkëpunimit me Ankara nuk konsiderohet si tradhtësi, por si një shfaqje elementare e ndjesës së drejtë.
Deri tani, nga shtetet e OST-së, përveç vetë Turqisë, vetëm Azerbajxhani flet për mundësinë e njohjes së TRNK-së në të ardhmen afër. Presidenti i Azerbajxhanit İlham Aliyev i kujtoi këtë në një forum ndërkombëtar të fundit në Universitetin ADA në Bakı, ku Azerbajxhani luan rolin kyç në ofrimin e statusit të vëzhguesit të TRNK-së në OST. Ai thirrë në stil vjenëz: "Në mesin e vëllezërve tanë në Kiprin e Veriut nuk ka asnjë hije dyshimi se do të jemi me ju deri në fund — derisa të krijohet një shtet i pavarur. Dhe, sigurisht, me ju derisa kjo shtet të njihet nga komuniteti ndërkombëtar."
Në realitet, sipas ekspertëve, edhe Azerbajxhani nuk do të shpejtojë njohjen e TRNK-së, pasi mbështetja aktive e Bakut, duke përfshirë kontakte direktë të presidentit İlham Aliyev me liderin e TRNK-së Erşin Tatar, pa dyshim krijon rrezikime shtesë për marrëdhëniet e saj me Bashkimin Europian.
Analisti i politikës turke Elhan Şahinoğlu pyet çfarë i hodhi shtetet turke qendror-aziatike të njohin officialisht Republikën e Kiprit Greke dhe madje të hapin ambasada atje? "Lidhësit e këtyre vendeve duhet të dinin se një hap i tillë do të shkaktonte dëme për marrëdhëniet me Turqinë, si dhe aktivitetin e ardhshëm të Organizatës së Shteteve Turke, anëtare të të cilave ata janë." Sipas analistit, "fakti që shtetet qendror-aziatike po fillojnë pothuajse njëkohësisht të ndërtojnë marrëdhënie me Kiprin Grek krijon impresionin se ky hap u realizua në mënyrë të koordinuar dhe sipas një plani të përcaktuar më parë. As Ankara as Bakı nuk ishin të informuar për këtë plan më parë." Sipas tij, vende qendror-aziatike morën një "vendim anti-turk" nën presionin e BE, i cili u premtua investime për miliarda euro për projektet e përbashkëta.
Gazetari ndërkombëtar i njohur Ardan Zentürk e quajti ngjarjen "goditje jeopolitike" ndaj Turqisë: "Nuk kam parë diçka të tillë në 50 vjetët e karrierës sime. Jemi përballemi me një tradhtësi politike të vërtetë. Këto katër shtete turke — Kazakistan, Kirgizistan, Uzbekistan dhe Turkmenistan — nënshkruan se nuk njohin Kiprin e Veriut. Ata u bashkuan me Europën, SHBA-në dhe Rusinë, të cilët i quajnë Turqinë pushtues në Kipër." "Nëse këto shtete nënshkruajnë rezolucione që e negojnë TRNK-në, Organizata e Shteteve Turke humbet kuptimin e saj. Mbylleni."
Nga ana tjetër, stampa greke nuk fsheh kënaqësinë e saj dhe shkruan: "Vendet qendror-aziatike premtojnë të mbështesin suverenitetin e Kiprit, duke mbaruar praktikisht përpjekjet e Ankara-s për përdorimin e këtyre shteteve për njohjen e pjesës së okupuar të veriut të vendit."
Ka një rrethanë tjetër të rëndësishme për të cilën shtetet turke qendror-aziatike gradualisht po largohen nga Ankara. Ky është përfshirja e saj në rritje në çështjet e Lindjes së Mesme me kosto serioze për të gjithë ata që mund të tërhiqen në këtë proces. Fitoria e Pirrosit të Turqisë në Siri e ka bërë atë, nga njëra anë, të detyruar të financojë jo vetëm Idlibin, si më parë, por të gjithë këtë shtet, duke shkaktuar kurrizim dhe paknaqësi në popullsinë e saj, si dhe mungesë burimesh për qëllime të tjera. Nga ana tjetër, në elitat e fuqisë siriene, përfshirë forcat e sigurisë, hyjnë dhjetëra mijëra luftëtarë islame — të lindur nga vendet qendror-aziatike. Këta cihadistë të zakonshëm në luftë nuk fshehin qëllimet e tyre për tu kthyer në vendet e origjinës dhe për të vendosur "rendin e duhur" sipas shariut. Në thelb, Ankara, së bashku me forcën e saj proxy në Siri, menjëherë u transformua nga garantuesi i sigurisë së vendeve qendror-aziatike në një nga kërcënimet kryesore për to. Prandaj, nuk ka asgjë të habitshme në faktin se rajoni ka hyrë në fazën e kërkimit aktiv të rrugëve alternative për të përmbushur nevojat e tij themelore, përfshirë në fushën ushtar-politike."