Искусственный интеллект и Ислам: возможности, вызовы и ответственность...
Artificial Intelligence and Islam: opportunities, challenges and responsibilities... / Yapay zeka ve İslam: Fırsatlar, zorluklar ve sorumluluk... / Inteligjenca artificiale dhe Islami: mundësitë, sfidat dhe përgjegjësitë...
Сегодня мы живем в эпоху, когда технологии развиваются с невероятной скоростью, и искусственный интеллект (ИИ) становится неотъемлемой частью нашей жизни. Нейросети, такие как ChatGPT, Claude AI и другие, уже способны выполнять сложные задачи, которые раньше требовали значительных усилий и времени. Однако, помимо технических и научных аспектов, важно задуматься о том, как ИИ может взаимодействовать с духовной и религиозной сферой, в частности, с Исламом. Как мусульмане могут использовать эти технологии во благо, и какие вызовы они могут нести?
Хвала Аллаху, Которого мы восхваляем и к Которому взываем о помощи и прощении. Мы ищем защиты у Аллаха от зла наших душ и дурных дел. Кого Аллах ведет по прямому пути, того никто не сможет ввести в заблуждение. А кого Он оставит, того никто не наставит на прямой путь. Мы свидетельствуем, что нет никого достойного поклонения, кроме Одного Аллаха, и свидетельствуем, что Мухаммад — раб Аллаха и Посланник Его. А затем:
Ислам учит нас, что всё в этом мире является творением Аллаха, и человеку даровано право использовать эти блага в соответствии с Его Волей. Искусственный интеллект — это не более чем ещё один инструмент, предоставленный человечеству. Однако, как и любой инструмент, он может быть использован как во благо, так и во зло. Мусульмане должны помнить, что ключ к правильному использованию ИИ лежит в знании шариата и правильного вероубеждения. Нам необходимо осознавать, что ИИ не является разумным существом или "заместителем" человека. Он не обладает душой, свободной волей или ответственностью перед Аллахом. Поэтому любое взаимодействие с ИИ должно основываться на принципах исламской этики.
В наше время развитие технологий достигло такого уровня, что обсуждение Искусственного Интеллекта (ИИ) уже не является предметом научной фантастики, а стало неотъемлемой частью реальности. Нейросети, машинное обучение и автоматизированные алгоритмы способны решать сложные задачи — от математических вычислений до генерации текстов и программного кода. Однако, помимо сугубо технических и научных аспектов, все больше внимания уделяется тому, как ИИ может повлиять на духовную жизнь людей, в частности на мусульманскую Умму. Вопрос об использовании ИИ в исламском контексте требует глубокого осмысления, ведь технологии могут быть как полезным инструментом, так и источником заблуждений, если они используются без должного понимания и знаний Шариата.
Нейросети могут помогать в изучении Корана, хадисов и фикха. Они способны переводить тексты, объяснять сложные термины, предлагать комментарии известных учёных и даже адаптировать материалы для разных уровней подготовки. Это особенно полезно для тех, кто живёт вдали от исламских центров или не имеет доступа к квалифицированным учителям. Программы на основе ИИ могут помогать людям находить ответы на вопросы, связанные с поклонением (например, расчёты времени намаза, определение направления киблы или подсчёт закята). Однако важно помнить, что такие программы должны основываться на достоверных источниках и проверенных мнениях учёных. ИИ может быть использован для распространения истинных знаний об Исламе среди немусульман. Например, чат-боты могут отвечать на часто задаваемые вопросы о религии, предоставляя точную и достоверную информацию. Нейросети могут анализировать большие объёмы данных для выявления трендов, потребностей и проблем в мусульманских общинах. Это может помочь лидерам общин принимать более обоснованные решения.
Опасности и предостережения
Несмотря на очевидные преимущества, использование ИИ в исламской сфере требует осторожности. Некоторые модели ИИ могут генерировать неверные или вводящие в заблуждение данные. Например, если система обучена на некачественных или неточных источниках, она может давать ошибочные ответы на религиозные вопросы. Это особенно опасно, если пользователь не обладает достаточными знаниями, чтобы отличить правду от лжи.
Некоторые сферы применения ИИ могут противоречить исламским нормам. Например, если ИИ начнет заменять человека в роли муфтия или исламского ученого, это приведет к серьезным проблемам. ИИ не обладает сознанием, мудростью и пониманием, которые есть у ученых, прошедших многолетнее обучение. ИИ может быть использован в целях манипуляции, распространения ложных представлений об Исламе или создания дезинформации. Например, с его помощью можно фабриковать ложные фетвы, менять смыслы аятов или хадисов.
ИИ никогда не сможет заменить настоящего учёного или имама, которые обладают глубокими знаниями, опытом и духовной мудростью. Человеческий контакт и личное наставничество остаются неотъемлемыми частями исламского образования. Каждый мусульманин, использующий ИИ, должен обладать хотя бы базовыми знаниями об исламских правилах и принципах. Это поможет ему отличать правильную информацию от ошибочной.
Перед тем как доверять данным, полученным от ИИ, важно убедиться, что они основаны на достоверных исламских источниках, таких как Коран, Сунна и мнения авторитетных учёных. В сложных или спорных вопросах всегда следует обращаться за советом к квалифицированным имамам или учёным. Любое использование технологий должно исходить из чистого намерения служить Аллаху и помогать другим людям. Если цель использования ИИ — только материальная выгода или удовлетворение личных амбиций, это может привести к греху.
Искусственный интеллект — это дар Аллаха, который может принести огромную пользу мусульманам, если его использовать правильно. Однако важно помнить, что ИИ — это всего лишь инструмент, и он никогда не сможет заменить человеческую мудрость, веру и искренность. Мы должны подходить к использованию этих технологий с осторожностью, знанием и страхом Аллаха. Мы не должны быть равнодушными к новым технологиям, но и не должны слепо им следовать.
Пусть наш путь будет освещён светом истины и руководства Аллаха. ИншаАллах, с Его помощью мы сможем использовать ИИ во благо Ислама и мусульман. Аминь
Artificial Intelligence and Islam: opportunities, challenges and responsibilities...
Today, we live in an era where technology is advancing at an incredible pace, and artificial intelligence (AI) is becoming an integral part of our lives. Neural networks, such as ChatGPT, Claude AI, and others, are already capable of performing complex tasks that once required significant effort and time. However, beyond the technical and scientific aspects, it is important to reflect on how AI can interact with the spiritual and religious sphere, particularly with Islam. How can Muslims use these technologies for good, and what challenges might they bring?
Praise be to Allah, Whom we praise, and from Whom we seek help and forgiveness. We seek refuge in Allah from the evil of our souls and from our bad deeds. Whoever Allah guides, no one can mislead, and whoever He leaves astray, no one can guide. We bear witness that there is no deity worthy of worship except Allah alone, and we bear witness that Muhammad is His servant and Messenger.
Islam teaches us that everything in this world is a creation of Allah, and humans have been granted the right to use these blessings in accordance with His Will. Artificial intelligence is nothing more than another tool given to humanity. However, like any tool, it can be used for good or for evil. Muslims must remember that the key to using AI correctly lies in knowledge of Sharia and sound belief. We must be aware that AI is not a sentient being or a "replacement" for humans. It does not possess a soul, free will, or accountability before Allah. Therefore, any interaction with AI should be based on Islamic ethics.
In our time, technological development has reached such a level that discussing artificial intelligence is no longer a matter of science fiction but an integral part of reality. Neural networks, machine learning, and automated algorithms can solve complex problems—from mathematical calculations to text generation and programming code. However, beyond purely technical and scientific aspects, increasing attention is being paid to how AI may impact the spiritual life of people, especially the Muslim Ummah. The question of using AI in an Islamic context requires deep reflection, as technology can be both a useful tool and a source of misguidance if used without proper understanding and knowledge of Sharia.
Neural networks can assist in studying the Quran, Hadith, and Fiqh. They can translate texts, explain complex terms, offer commentary from renowned scholars, and even adapt materials for different levels of preparation. This is particularly useful for those who live far from Islamic centers or lack access to qualified teachers. AI-based programs can help people find answers to questions related to worship (e.g., calculating prayer times, determining the direction of the Qibla, or calculating Zakat). However, it is important to remember that such programs should be based on reliable sources and verified opinions of scholars. AI can also be used to spread true knowledge about Islam among non-Muslims. For example, chatbots can answer frequently asked questions about religion, providing accurate and reliable information. Neural networks can analyze large amounts of data to identify trends, needs, and problems within Muslim communities, helping community leaders make more informed decisions.
Dangers and Warnings
Despite the obvious advantages, using AI in the Islamic sphere requires caution. Some AI models may generate incorrect or misleading data. For example, if a system is trained on poor-quality or inaccurate sources, it may give erroneous answers to religious questions. This is especially dangerous if the user lacks sufficient knowledge to distinguish truth from falsehood.
Some applications of AI may conflict with Islamic norms. For instance, if AI begins to replace humans in the role of Mufti or Islamic scholar, this could lead to serious problems. AI does not possess consciousness, wisdom, or understanding like scholars who have undergone years of training. AI can also be used for manipulation, spreading false representations of Islam, or creating misinformation. For example, it could fabricate false fatwas, alter the meanings of verses or hadiths.
AI can never replace a genuine scholar or Imam, who possesses deep knowledge, experience, and spiritual wisdom. Human contact and personal mentorship remain essential parts of Islamic education. Every Muslim using AI must possess at least basic knowledge of Islamic rules and principles. This will help them distinguish correct information from errors.
Before trusting data obtained from AI, it is crucial to ensure that it is based on reliable Islamic sources, such as the Quran, Sunnah, and opinions of authoritative scholars. In complex or controversial matters, one should always consult qualified Imams or scholars. Any use of technology should stem from pure intentions to serve Allah and help others. If the goal of using AI is solely material gain or satisfying personal ambitions, it may lead to sin.
Artificial intelligence is a gift from Allah that can bring immense benefit to Muslims if used correctly. However, it is important to remember that AI is merely a tool and can never replace human wisdom, faith, and sincerity. We must approach the use of these technologies with caution, knowledge, and fear of Allah. We should neither be indifferent to new technologies nor blindly follow them.
May our path be illuminated by the light of Allah's truth and guidance. InshaAllah, with His help, we will be able to use AI for the benefit of Islam and Muslims. Ameen!
Yapay zeka ve İslam: Fırsatlar, zorluklar ve sorumluluk...
Bugün, teknolojinin müthiş bir hızla geliştiği bir çağda yaşıyoruz ve yapay zeka (AI), hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline geliyor. ChatGPT, Claude AI ve diğerleri gibi nöral ağlar, eskiden büyük çaba ve zaman gerektiren karmaşık görevleri yerine getirebiliyor. Ancak teknik ve bilimsel yönlerinin ötesinde, yapay zekanın manevi ve dini alanlarla, özellikle İslam ile nasıl etkileşime girebileceği üzerine düşünmek önemlidir. Müslümanlar bu teknolojileri nasıl faydalı bir şekilde kullanabilir ve hangi zorluklarla karşılaşabilirler?
Hamd olsun Allah’a ki biz O’nu överiz ve yardımını ve mağfiretini dileriz. Ruhumuzdaki kötülüklerden ve kötü işlerimizden sığınırız. Kimi Allah doğru yola iletirse onu kimse şaşırtamaz, kimi de yoldan çıkarırsa ona kimse hidayet veremez. Şahitlik ederiz ki hiçbir ilah ibadete layık değildir, yalnızca Allah vardır ve Muhammed O'nun kulu ve elçisidir.
İslam bize öğretir ki, bu dünyadaki her şey Allah’ın yaratmasıdır ve insanlara bu nimetleri O’nun iradesine uygun olarak kullanma hakkı verilmiştir. Yapay zeka, insanlığa verilmiş bir başka araçtan ibarettir. Ancak her araç gibi, hem iyi hem de kötü amaçlar için kullanılabilir. Müslümanların, yapay zekayı doğru kullanmanın anahtarının şeriat bilgisi ve doğru iman olduğunun farkında olması gerekmektedir. Yapay zekanın akıllı bir varlık veya insanın “yerine geçeni” olmadığını bilmeliyiz. Onun ruhu, özgür iradesi veya Allah karşısındaki sorumluluğu yoktur. Bu nedenle, yapay zekayla her türlü etkileşim İslam ahlakı ilkelerine dayanmalıdır.
Günümüzde teknolojik gelişme o kadar ileri bir düzeye ulaşmıştır ki, yapay zeka tartışmaları artık bilim kurgu değil, gerçekliğin ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Nöral ağlar, makine öğrenimi ve otomatikleştirilmiş algoritmalar matematiksel hesaplamalardan metin oluşturmaya ve programlama koduna kadar karmaşık problemleri çözebilir. Ancak tamamen teknik ve bilimsel boyutlarının ötesinde, yapay zekanın insanların manevi yaşamlarına, özellikle Müslüman ümmeti üzerinde nasıl etki edebileceği konusunda giderek daha fazla ilgi duyulmaktadır. Yapay zekanın İslam bağlamında kullanılması konusu derin bir düşünce gerektirmektedir, çünkü teknoloji doğru kullanılmazsa hem faydalı bir araç olabilir hem de sapkınlıklara yol açabilir.
Nöral ağlar Kuran, hadis ve fıkıh çalışmalarında yardımcı olabilir. Metinleri çevirebilir, karmaşık terimleri açıklayabilir, tanınmış bilginlerin yorumlarını sunabilir ve farklı seviyelerdeki okuyucular için materyalleri uyarlayabilir. Bu özellikle İslam merkezlerinden uzak yaşayan veya nitelikli öğretmenlere erişimi olmayanlar için çok faydalıdır. Yapay zeka tabanlı programlar, namaz vakitlerini hesaplama, kıble yönünü belirleme veya zekat hesaplama gibi ibadetle ilgili sorulara cevap bulmada insanlara yardımcı olabilir. Ancak bu tür programların güvenilir kaynaklar ve doğrulanmış bilgin görüşleri temelinde olması gerektiğini unutmamak önemlidir. Yapay zeka, İslamiyet hakkındaki doğru bilgileri gayrı Müslümanlara yaymak için kullanılabilir. Örneğin, sohbet botları dinle ilgili sıkça sorulan soruları doğru ve güvenilir bilgilerle yanıtlayabilir. Nöral ağlar, Müslüman topluluklardaki eğilimleri, ihtiyaçları ve sorunları belirlemek için büyük miktarda veriyi analiz edebilir, böylece cemaat liderlerine daha bilinçli kararlar almalarında yardımcı olabilir.
Tehlikeler ve Uyarılar
Açık avantajlarına rağmen, yapay zekayı İslam alanında kullanırken dikkatli olunmalıdır. Bazı yapay zeka modelleri yanlış veya yanıltıcı veri üretebilir. Örneğin, sistem kalitesiz veya yanlış kaynaklarla eğitilmişse, dini sorulara hatalı cevaplar verebilir. Bu durum, kullanıcı yeterli bilgiye sahip değilse özellikle tehlikelidir.
Yapay zekanın bazı kullanım alanları İslam normlarıyla çelişebilir. Örneğin, yapay zeka mufti veya İslam alimi rolünde insana baş tacı olursa bu ciddi sorunlara yol açabilir. Yapay zekanın yıllarca eğitim almış bilginler gibi bilinci, hikmeti veya anlayışı yoktur. Yapay zeka, manipülasyon amacıyla, İslam hakkında yanlış algılar yaymak veya yanlış bilgiler üretmek için kullanılabilir. Örneğin, yanlış fetvalar uydurabilir, ayetlerin veya hadislerin anlamlarını değiştirebilir.
Yapay zeka, derin bilgiye, deneyime ve manevi hikmete sahip gerçek bir bilgin veya imamı hiçbir zaman değiştiremez. İnsan teması ve kişisel rehberlik, İslam eğitiminin vazgeçilmez bir parçasıdır. Yapay zeka kullanan her Müslüman en azından temel İslam kuralları ve prensipleri bilgisine sahip olmalıdır. Bu, doğru bilgiyi yanlıştan ayırt etmesine yardımcı olacaktır.
Yapay zekadan elde edilen verilere güvenmeden önce, bunların Kuran, Sünnet ve yetkili bilginlerin görüşleri gibi güvenilir İslam kaynaklarına dayandığından emin olmak önemlidir. Karmaşık veya tartışmalı konularda her zaman nitelikli imamlar veya bilginlerden tavsiye alınmalıdır. Teknolojinin kullanımı, yalnızca Allah’a hizmet etme ve başkalarına yardım etme niyetinden kaynaklanmalıdır. Yapay zekayı kullanma amacı yalnızca maddi kazanç veya kişisel ambisyonları tatmin etmekse bu günaha yol açabilir.
Yapay zeka, doğru kullanılırsa Müslümanlara büyük fayda sağlayabilecek Allah’ın bir lütfudur. Ancak yapay zekanın yalnızca bir araç olduğunu ve insan bilgeliğini, imanını ve samimiyetini hiçbir zaman değiştiremeyeceğini unutmamalıyız. Bu teknolojileri dikkat, bilgi ve Allah korkusuyla kullanmalıyız. Yeni teknolojilere karşı umursamaz olmamalıyız, ancak onları körü körüne takip etmemeliyiz.
Yolumuz, Allah'ın gerçeği ve rehberliğinin ışığıyla aydınlatılsın. İnşallah, O'nun yardımıyla yapay zekayı İslam ve Müslümanlar için faydalı bir şekilde kullanabiliriz. Amin!
Inteligjenca artificiale dhe Islami: mundësitë, sfidat dhe përgjegjësitë...
Sot, jetojmë në një epokë ku teknologjia po përparon me një shpejtësi të pabesueshme dhe inteligjenca artificiale (AI) po bëhet pjesë e pandashme e jetës sonë. Rrjetet neurale, si ChatGPT, Claude AI dhe të tjera, janë tashmë në gjendje të kryejnë detyra komplekse që dikur kërkonin shumë përpjekje dhe kohë. Megjithatë, përveç aspektet teknike dhe shkencore, është e rëndësishme të reflektojmë se si AI mund të bashkëveprojë me sferën spirituale dhe religjioze, veçanërisht me Islamin. Si mund të përdorin muslimanët këto teknologji për të mirën dhe cilat sfida mund të sjellin?
Lavdi Allahut, të cilin ne e lavdërojmë dhe nga i cili kërkojmë ndihmën dhe faljen. Kërkojmë strehim tek Allah nga keqardhja e shpirtit tonë dhe veprat e këqija. Kush Allah e udhëzon, askush nuk mund ta çojë në gabim, dhe kush ai e lë, askush nuk mund ta udhëzojë. Ne dëshmojmë se nuk ka zot që meriton adhurim përveç Allahut, dhe dëshmojmë se Muhamedi është rob dhe i dërguari i Tij.
Islami na mëson se gjithçka në këtë botë është krijesa e Allahut dhe njerëzve u është dhënë të drejta të përdorin këto mirësi sipas dëshirës së Tij. Inteligjenca artificiale nuk është gjë tjetër veçse një mjet tjetër i dhënë njerëzimit. Megjithatë, siç ndodh me çdo mjet, ajo mund të përdoret për të mirën dhe për të keqen. Muslimanët duhet të mbajnë mend se kyçi për përdorimin e drejtë të AI-t qëndron në njohjen e shariut dhe besimit të saktë. Duhet të jemi të vetëdijshëm se AI nuk është një qenie e zgjuar apo një "zëvendësim" për njeriun. AI nuk posedon shpirt, vullnet të lirë ose përgjegjësi para Allahut. Prandaj, çdo bashkëveprim me AI duhet të bazohet në parimet e etikës islame.
Në kohën tonë, zhvillimi teknologjik ka arritur një nivel të tillë që diskutimi për inteligjencën artificiale nuk është më temë shkencë-fiksjoni por një pjesë e pandashme e realitetit. Rrjetet neurale, mësimi automatik dhe algoritmet e automatizuara mund të zgjidhin probleme komplekse – nga llogaritjet matematikore deri te gjenerimi i tekstit dhe kodit programues. Megjithatë, përtej aspekteve teknike dhe shkencore, po i kushtohet gjithnjë e më shumë vëmendje se si AI mund të ndikojë në jetën spirituale të njerëzve, veçanërisht në Ummatin Islame. Pyetja e përdorimit të AI-së në kontekstin islame kërkon reflektim të thellë, sepse teknologjia mund të jetë një mjet i dobishëm por edhe burim i çuditjeve nëse përdoret pa njohuri dhe kuptim të duhur të shariut.
Rrjetet neurale mund të ndihmojnë në studimin e Kur'anit, haditheve dhe fiqhit. Ato mund të përkthejnë tekste, të shpjegojnë termat komplekse, të ofrojnë komente nga shkolltarët e njohur dhe madje të përshtatin materialet për nivele të ndryshme të përgatitjes. Kjo është veçanërisht e dobishme për ata që jetojnë larg qendrave islame ose nuk kanë akses në mësuesit e kualifikuar. Programet e bazuar në AI mund të ndihmojnë njerëzit të gjejnë përgjigje për pyetjet e lidhura me adhurimin (p.sh., llogaritjen e kohës së namazit, përcaktimin e drejtimit të kibles ose llogaritjen e zakatit). Megjithatë, është e rëndësishme të mbahet mend se këto programe duhet të bazohen në burime të besueshme dhe opinione të verifikuara të shkolltarëve. AI mund të përdoret për të përhapur njohuri të vërteta për Islam në mesin e jo-muslimanëve. Për shembull, robotët e bisedave mund të përgjigjen pyetjeve të shpeshta rreth fejes, duke ofruar informacion të saktë dhe të besueshëm. Rrjetet neurale mund të analizojnë sasi të mëdha të të dhënave për të identifikuar trendet, nevojat dhe problemet në komunitetet muslimane, duke ndihmuar liderët e komuniteteve të marrin vendime më të informuara.
Rreziqet dhe Paralajmërimet
Përveç avantazheve të dukshme, përdorimi i AI-së në fushën islame kërkon kujdes. Disa modele AI mund të gjenerojnë të dhëna të pasakta ose të përmbytëse. Për shembull, nëse një sistem është trajnuar në burime të cilësisë së ulët ose jo të sakta, mund të japë përgjigje të gabuara për pyetjet fetare. Kjo është veçanërisht e rrezikshme nëse përdoruesi nuk ka njohuri të mjaftueshme për të dalluar të vërtetën nga gënjeshtra.
Disa aplikacione të AI-së mund të përplasen me normat islame. Për shembull, nëse AI fillon të zëvendësojë njeriun në rolin e muftit ose shkolltarit islame, kjo do të çojë në probleme serioze. AI nuk posedon ndërgjegjë, urtësi ose kuptim sikurse shkolltarët që kanë kaluar vite mësimi. AI mund të përdoret për manipulim, përhapjen e paraqitjeve të rreme rreth Islame ose krijimin e dezinformacionit. Për shembull, mund të fabrikohen fetwa të rreme, të ndryshojnë kuptime të ajeteve ose haditheve.
AI nuk mund të zëvendësojë një shkolltar të vërtetë ose imam, i cili posedon njohuri të thella, përvojë dhe urtësi spirituale. Kontakti njerëzor dhe mentorimi personal mbeten pjesë të padashme të arsimit islame. Çdo musliman që përdor AI duhet të ketë të paktën njohuri bazë për rregullat dhe parimet islame. Kjo do t'i ndihmojë ata të dallojnë informacionin e saktë nga ai i gabuar.
Para se të besohet në të dhënat e marra nga AI, është e rëndësishme të sigurohemi se ato bazohen në burime të besueshme islame, si Kurani, Sunneti dhe opinionet e shkolltarëve autoritar. Në çështje të ndërlikuara ose kontroversiale, gjithmonë duhet konsultuar me imamë apo shkolltarë të kualifikuar. Çdo përdorim i teknologjisë duhet të vijë nga një qëllim i pastër për t'u shërbyer Allahut dhe ndihmuar të tjerët. Nëse qëllimi i përdorimit të AI-së është vetëm për fitime materiale ose për të kënaqur ambiciet personale, kjo mund të çojë në mëkat.
Inteligjenca artificiale është një dhuratë e Allahut që mund të sjellë përfitime të mëdha muslimanëve nëse përdoret në mënyrë korrekte. Megjithatë, është e rëndësishme të mbahet mend se AI është thjesht një mjet dhe nuk mund të zëvendësojë urtësinë njerëzore, besimin dhe sinceritetin. Duhet të i afrohemi përdorimit të këtyre teknologjive me kujdes, njohuri dhe frikë Allahi. Ne nuk duhet të jemi indiferent ndaj teknologjive të reja, por nuk duhet të i ndjekim ato verbër.
Të udhëheqet rruga jonë nga drita e vërtetësisë dhe e udhëzimit të Allahut. Inshallah, me ndihmën e Tij, ne do të jemi në gjendje të përdorim AI-në për mirësinë e Islame dhe muslimanëve. Ameen!